Niezapominajka błotna i leśna uprawa i opis

Niezapominajki (Myosotis) to krótkowieczne byliny lub rośliny dwuletnie z rodziny ogórecznikowatych (Boraginaceae), tworzące niskie zwarte kępy i kobierce. Do rodzaju tego należą m. in. niezapominajka błotna i leśna. Popularna niezapominajka błotna (Myosotis palustris) to bylina, która potrzebuje wilgoci i najlepiej rozrasta się nad zbiornikami wodnymi. Natomiast niezapominajka leśna (Myosotis sylvatica) jest uprawiana jako roślina dwuletnia na stanowisku wilgotnym i półcienistym.

Charakterystyka gatunków

Rośliny z rodzaju niezapominajka charakteryzują się skrętoległymi, pojedynczymi, całobrzegimi liśćmi. Liście łodygowe siedzące, zwykle podługowatolancetowate. Kwiaty są 5-krotne, promieniste, w pączku są skręcone. Kielich ze zrośniętych działek ma kształt dzwonkowaty lub lejkowaty, na szczycie 5-łatkowy lub ząbkowy, u wielu gatunków wydłuża się po przekwitnieniu. Rurkowotalerzykowata korona kwiatu niebieska, rzadziej biała, różowa czy żółta. Pręciki zwykle są krótkie i ukryte w rurce korony. Słupek osadzony na płaskim osadniku zakończony jest nitkowatą szyjką ze słabo rozszerzonym na końcu znamieniem. Zalążnia złożona z 4 części. Kwiaty zebrane w kwiatostan typu wierzchotka.

Owoce stanowią rozłupnie rozpadające się na 4, zwykle trójgraniasto jajowate i gładkie rozłupki.

Niezapominajka błotna (Myosotis palustris) – bylina o luźnym pokroju, wydająca lancetowate, owłosione liście i błękitne kwiaty z żółtym oczkiem; zakwita od połowy wiosny do końca lata; osiąga wymiary 10-40 cm wysokości i 25 cm szerokości; rozprzestrzenia się za pomocą kłączy;

Niezapominajka leśna (Myosotis sylvatica) -  kępiasta roślina dwuletnia o wąskopodługowatych, omszonych liściach i pachnących, niebieskich lub białych kwiatach zebranych w wierzchotki; osiąga wymiary 20-60 cm wysokości i 15 cm szerokości;

Wśród odmian niezapominajki błotnej wyróżnia się odmianę "Mermaid" o drobnych, jaskrawoniebieskich kwiatach tworzących zwartą kępę i masie lśniących zielonych liściach. Natomiast odmianami wyselekcjonowanymi z niezapominajki leśnej są następujące formy: "Blue Ball" – zwarta odmiana o niebieskich kwiatach, dorastająca do 15 cm wysokości, "Indigo" i "Royal Blue" – odmiany o ciemnoniebieskich kwiatach i ok. 30 cm wys. oraz "Spring Symphony Mixed" i "Victoria Mixed" – odmiany dorastająca do 20 cm wysokości.

Odmiany niezapominajki leśnej o białych kwiatach to natomiast: ‘Snow Ball’, ‘Snowsylva’, ‘Biała Kuleczka’, ‘Bryza’ , a o kwiatach różowych ‘Victoria Rose’ i ‘Rosylva’.

Niezapominajka błotna

Rozmnażanie

Niezapominajki rozmnaża się latem z siewu nasion wprost do gruntu lub z rozsady przygotowanej wiosną (w marcu). Nasiona kiełkują najszybciej w temperaturze 20-22°C, wówczas wschody ukazują się po 15-25 dniach od siewu. Do dalszego wzrostu wystarczy im temperatura 9-12°C. Dobrze ukorzeniają się także sadzonki pędowe uzyskane z fragmentów o długości 10-15 cm.

Uprawa

Niezapominajka leśna wymaga do uprawy podłoża przepuszczalnego i dostatecznie wilgotnego. Natomiast niezapominajkę błotną umieszczamy w ciężkiej gliniastej i próchnicznej glebie w miejscu wilgotnym lub w wodzie do głębokości 5 cm. Stanowisko dla niezapominajek powinno być częściowo zacienione. Rośliny rozmnożone z sadzonek sadzimy w pierwszej połowie jesieni, natomiast rozsadę namnożoną w inspekcie umieszczamy na miejscu stałym wczesnym latem. Nasiona możemy wysiewać również latem bezpośrednio do gruntu. Podrośnięte siewki przerywamy, aby rosły w odstępach 8 cm.

Niezapominajka leśna

Pielęgnacja

Aby ograniczyć samoczynne rozsiewanie się roślin należy usuwać kwiatostany po przekwitnięciu. Zaleca się również przed nastaniem mrozów okrywanie niezapominajek cienką warstwą gałązek świerka.

Choroby i szkodniki

Rośliny mogą być atakowane przez mszyce. Podczas suchej pogody kłopoty może sprawiać mączniak prawdziwy.

Niezapominajka

Zastosowanie

Niezapominajkę błotną zaleca się sadzić w pobliżu oczka wodnego lub przy jego brzegu, gdzie głębokość wody nie przekracza 5 cm. Niezapominajka leśna tworzy natomiast dekoracyjne kobierce na letnich rabatach bylinowych lub na obwódkach rabat. Bardzo ładnie wygląda w ogrodach naturalistycznych i w stylu wiejskim, w połączeniu z tulipanami, narcyzami i hiacyntami, jak i ze stokrotką trwałą. Niezapominajki nadają się również do sadzenia pod drzewami i na łąkach kwietnych. Sadzone do pojemników mogą być wiosenną ozdobą ocienionych tarasów lub balkonów. Mają także zastosowanie na kwiat cięty – w wazonie wytrzymują około tygodnia.

Działanie prozdrowotne

Ziele niezapominajki zawiera kwas kawowy, chlorogenowy i romarynowy, krzemionkę, śluzy oraz saponiny triterpenowe.  Nalewkę z kwitnącego ziela niezapominajki błotnej można stosować przy uporczywym kaszlu, zapaleniu oskrzeli, gruźlicy, zapaleniu krtani i gardła, oraz przy krwotokach z nosa. Kąpiel w zielu niezapominajki usuwa koszmary senne, zapewnia zdrowy sen, likwiduje bezsenność. Napar z rośliny likwiduje skutki niedospania. Okład ze świeżych płatków niezapominajki położony na oczy doda im blasku i zlikwiduje tak zwane worki pod oczami.

Znaczenie symboliczne

Niezapominajka symbolizuje miłość, wierność i dobre życzenia. Uważa się, że niezapominajka dodaje energii, ma działanie oczyszczające, ochronne i wspomagające, ułatwia komunikację, poprawia pamięć, wzmacnia orientację w trudnych sytuacjach. Uwalnia także od dręczącego niepokoju, usuwa bolesne wspomnienia, wzmacnia pozytywne uczucia, pomaga odnaleźć sens miłości, łagodzi konflikty.

Anna Jędrzejewska

Źródła: Ilustrowana Encyklopedia Roślin (wyd. Agora 2008), Rośliny Ogrodowe (U. Borstell 2003),