Cebula zwyczajna uprawa, odmiany i siew nasion

Cebula zwyczajna uprawa, odmiany i siew nasion

Skomentuj artykuł

Spośród warzyw cebulowych największą popularnością cieszy się cebula zwyczajna, która może być użytkowana przez cały rok. Wiosną chętnie spożywana jest z młodym szczypiorem – tzw. dymka, latem z obciętym szczypiorem bez łuski ochronnej, a jesienią i zimą z dobrze wysuszoną łuską ochronną, przez co nadaje się do przechowywania. Cebula zwyczajna dostępna jest na rynku w wielu odmianach różniących się barwą i kształtem części użytkowej. Uprawiana już w starożytności, była zalecana jako lek na wiele schorzeń. Oprócz cebuli zwyczajnej uprawia się jej odmiany botaniczne: cebulę kartoflankę i cebulę wielopiętrową.

Charakterystyka gatunku

Cebula zwyczajna (Allium cepa) to roślina dwuletnia z rodziny czosnkowatych (Alliaceae), uprawiana jako jednoroczna, pochodząca z Azji Środkowej. W pierwszym roku wytwarza skrócony podziemny pęd zwany piętką, z którego wyrastają korzenie przybyszowe oraz mięsiste, zbielałe liście.  Pochwy liściowe pierwszych 5-6 liści są błoniaste, bardzo cienkie, dalsze 7-10 tworzą pod koniec okresu wegetacji łuski ochronne, a kolejne gromadzą asymilaty, stają się mięsiste i grube. Nad ziemię wyrastają natomiast zielone, rurkowate, puste liście zwane szczypiorem.  Z uśpionych pączków znajdujących się pomiędzy łuskami w drugim roku wegetacji powstają pędy kwiatostanowe (1-20 na roślinie). Pęd kwiatostanowy dorasta nawet do 2 m wysokości. Kwiatostanem cebuli jest główkowaty baldach, złożony z kwiatów barwy białej lub niebieskiej. Po zapyleniu powstają owoce – trójkomorowe torebki z dwoma trójgraniastymi, czarnymi nasionami w każdej komorze.

Wymagania klimatyczne i glebowe

Kiełkowanie nasion rozpoczyna się przy temperaturze 2 st C, a optymalna wartość dla tego procesu to 18 st. C. Odpowiednia temperatura dla wzrostu korzeni i liści to 10-16 st. C, a w fazie formowania cebul – 16-20 st. C. Pod koniec wegetacji, po załamaniu się szczypioru korzystna jest temperatura od 21 do 27 st. C. Cebula ma duże wymagania świetlne. Uprawia się ją w warunkach dnia długiego, przy umiarkowanej wilgotności. Największe zapotrzebowanie na wilgoć przypada na kres wschodów oraz w fazie intensywnego wzrostu cebul i liści. Dobre formowanie organów spichrzowych zachodzi przy ciepłej i suchej pogodzie. Cebula z uwagi na słaby system korzeniowy, który może czerpać wodę i rozpuszczone w niej składniki pokarmowe z wierzchniej warstwy gleby, wymaga gleb żyznych, przepuszczalnych, o dużej pojemności wodnej i odczynie od 5,8 do 6,5. Nieodpowiednie są gleby zlewne, słabo przepuszczalne, trudno obsychające na wiosnę, łatwo zaskorupiające się. Cebula wymaga gleb o wysokiej zawartości próchnicy i bardzo korzystnie reaguje na nawożenie organiczne. Uprawia się ją w pierwszym lub drugim roku po oborniku, który stosuje się w ilościach 30-50 kg/10 m2.

Cebula zwyczajna

Cebula zwyczajna

Uprawa

Cebula zwyczajna amatorsko najczęściej uprawiana jest z dymki – małych cebulek o średnicy 15-25 mm, zakupionych u producenta. Sadzi się ją wczesną wiosną w rzędy co 30 cm, a w rzędzie co 5-8 cm. Górna część cebulki powinna znajdować się 0,5 cm pod powierzchnią gleby. Na zbiór z zielonym szczypiorem stosuje się rozstawę rzędów co 10-20 cm, a w rzędzie cebulki sadzi się tuż obok siebie. Taka cebula jest najmniej wrażliwa na warunki glebowe. Cebulę z dymki można również namnożyć na grządce. Nasiona należy wysiać wczesnym latem, wykopać w sierpniu i przechowywać zimą w pomieszczeniu w temperaturze 18-22 st. C.. Cebulę uprawia się również z siewu nasion wprost do gruntu na przełomie marca i kwietnia, a także z rozsady, dzięki której można przyspieszyć zbiory o kilka tygodni. Siew do gruntu i sadzenie rozsady przeprowadza się w pierwszej połowie kwietnia. Możliwa jest również ozima uprawa cebuli. Termin siewu wprost do gruntu przypada na koniec sierpnia, sadzenia rozsady na początek września, a sadzenia dymki na pierwszą połowę października.

Cebula zwyczajna

Cebula zwyczajna

Zbiór i przechowywanie

Cebulę zwyczajną zbiera się po naturalnym załamaniu się szczypioru, który jest jeszcze zielony. Zbiór przeprowadzany jest wielokrotnie, w miarę bieżących potrzeb. Termin zbioru z upraw wiosennych przypada od połowy lipca do połowy września. Zbiór cebuli ozimej rozpoczyna się zwykle w końcu maja i na początku czerwca, a w lata o wczesnej i ciepłej wiośnie, nawet już w połowie maja. Na zbiór pęczkowy nadaje się zazwyczaj już na początku maja. Odmiany wczesne nadają się do uprawy na zbiór pęczkowy ze szczypiorem i do bezpośredniego spożycia, a odmiany późne do przetwórstwa i przechowywania. Najodpowiedniejszym miejscem do przechowywania cebuli jest pomieszczenie suche (wilgotność do 75%), o temperaturze 2 st. C, tj. strych, wiata, piwnica.

Cebula zwyczajna

Cebula zwyczajna

Choroby i szkodniki

Do chorób porażających uprawę cebuli należą: mączniak rzekomy objawiający się szarym nalotem na liściach oraz głownia cebuli powodująca powstawanie czarnych smug na szczypiorze. Natomiast szkodniki atakujące cebulę to nicień – niszczyk zjadliwy oraz muchówka – śmietka cebulanka, które powodują deformacje i zamieranie cebul i żółknięcie całych roślin.

Odmiany

Wśród odmian cebuli wyróżnić można formy o łuskach zewnętrznych barwy białej, żółtej, brązowej i ciemno czerwonej, z białym, kremowym lub biało-czerwonym miąższem. Różnią się one także kształtem oraz długością okresu wegetacji – odmiany wczesne (80-100 dni), odmiany średnio wczesne (100-120 dni), odmiany średnio późne (130-140 dni) i odmiany późne (140-150 dni).

Cebula zwyczajna

Cebula zwyczajna

Przykładowe odmiany zostały przedstawione w poniższej tabeli:

odmiana
kształt
barwa łuski
wczesność
Brenda
kulisty
brązowa
wczesna
Calypso
kulisty
słomkowożółta
wczesna
Corona

kulisty lub odwrotnie jajowaty

brunatnożółta
wczesna
Spirit
odwrotnie jajowaty
brunatnożółta
wczesna
Albion
kulisto-spłaszczony
biała
średnio wczesna
Czerniakowska
kulisto-romboidalny
słomkowożółta
średnio wczesna
Efekt
odwrotnie jajowaty
żółta
średnio wczesna
Fiesta
szeroko jajowaty
brązowa
średnio wczesna
Karmen
kulisty
czerwona
średnio wczesna
Rawska
kulisty
brunatnożółta
średnio wczesna
Dako
kulisto-spłaszczony
jasnożółta
średnio późna
Supra

kulisty lub szeroko jajowaty

brunatnożółta
średnio późna
Red Baron

kulisty lub szeroko jajowaty

czerwona
średnio późna
Wenta
kulisty
czerwona
średnio późna
Błońska
kulisty
brunatnożółta
późna
Dawidowska

kulisty lub szeroko jajowaty

słomkowożółta
późna
Sochaczewska
kulisto-romboidalny
ciemnosłomkowa
późna
Wolska
kulisto-romboidalny
słomkowożółta
późna
Agra
kulisty
żółtobrązowa
odm. ozima (wczesna)
Labrador

kulisty do romboidalnego

słomkowożółta
odm. ozima (późna)
Swift
kulisty
jasnożółta

odm. ozima (średnio wczesna)

Wolf
kulisty
jasnobrązowa

odm. ozima (średnio wczesna)

Bardzo dobrze zimuje cebula z dymki odmiany Rawska, Żytawska, Sochaczewska, a także inne odmiany o ciemniejszej łusce. Do siewu ozimego nadają się odmiany takie jak: Agra, Labrador, Swift i Wolf.

Do odmian botanicznych cebuli zwyczajnej należą natomiast:

cebula kartoflanka (Allium cepa var agregatum) – odmiana ta tworzy gniazda składające się z kilku, kilkunastu cebul o łagodnym smaku; ma mniejsze wymagania glebowe; rzadko wytwarza pędy kwiatostanowe

cebula wielopiętrowa (Allium cepa var. proliferum) – w sprzyjających warunkach roślina ta może wytworzyć do trzech pięter kwitnących roślin; tworzy w glebie gniazdo ciemnoczerwonych lub fioletowych, niekształtnych cebul, których wielkość zmniejsza się wraz z wiekiem rośliny

Wartość odżywcza

Cebula jest warzywem niskokalorycznym (40 kcal/100 g), zawierającym 1,4 g białka, 9,0 g cukrów i ślady tłuszczu. Witaminy obecne w cebuli to witamina C (12 mg), witamina E (0,27 mg), witaminy z grupy B ( B1, B2 i PP – ok. 0,2 mg), a składniki mineralne to: potas (130 mg), siarka (68 mg), fosfor (44 mg), wapń (32 mg), magnez (15 mg), mangan (0,36 mg), sód (1 mg), żelazo (0,5 mg) i miedź (0,13 mg).

Cebula zwyczajna

Cebula zwyczajna

Właściwości lecznicze

W cebuli poza cennymi składnikami mineralnymi i witaminami obecne są kwasy organiczne (ok 200 mg) oraz olejki eteryczne zawierające związki siarki oraz barwniki (beta-karoten i flawonoidy). Lotne związki siarki obecne w cebuli działają antybakteryjnie – hamują rozwój paciorkowców i gronkowców, a także wykazują właściwości moczopędne. Stwierdzono również fibrynolityczne działanie cebuli, które ułatwia gojenie się ran. Surowa cebula obniża poziom cukru we krwi i pozwala zmniejszyć dawkę insuliny.

Anna Jędrzejewska

Źródła: Polowa uprawa warzyw (M. Orłowski 2000), Działkowiec/02/2011, Działkowiec/11/2009,

czytaj dalej...

0 komentarzy

Dodaj swój komentarz

Zobacz także

Kategorie

Koniecznie zobacz: