W ostatnich latach goryczki są coraz chętniej sadzone w ogrodach. Swoją rosnącą popularność zawdzięczają intensywnie niebieskiej barwie kwiatów, która jest dość rzadka i poszukiwana przez ogrodników. Rośliny z tego rodzaju pochodzą z rejonów klimatu umiarkowanego Azji, Europy i obu Ameryk, jak również obszarów klimatu tropikalnego północno-zachodniej Afryki, wschodniej Australii i Nowej Zelandii. Gatunki występujące w Polsce w stanie naturalnym są objęte ścisłą ochroną. Goryczki stanowią symbol roślinności alpejskiej. Podobnie jak większość wywodzących się z terenów górskich roślin sprawdzą się w ogrodach skalnych. Wiele gatunków nadaje się do ogrodów leśnych.
Charakterystyka
Goryczki są dużą i bardzo różnorodną grupą roślin. Do rodzaju tego należy ok. 300 gatunków, jednak uprawia się tylko garstkę. Większość z nich to mrozoodporne byliny. Rzadziej są to rośliny jednoroczne czy dwuletnie. Wśród nich znajdziemy gatunki osiągające zaledwie kilka centymetrów i okazy ponadmetrowej wysokości. Mogą tworzyć niewielkie kępki lub rozległe dywany. Inne mają formę strzelistą. Z reguły kwitną wiosną lub późnym latem i jesienią. Tylko nieliczne wypełnią lukę i zakwitną w połowie lata. Wszystkie mają duże, rurkowate, dzwonkowate kwiaty. Najczęściej są one niebieskie, ale spotkamy także białe, żółte, fioletowe, a nawet czerwone czy zielone. Kwiaty wyrastają na pędach pojedynczo lub w kwiatostanach. Błękitne są bardzo chętnie odwiedzane przez pszczoły.
Rodzaj swoją nazwę zawdzięcza gorzkim substancjom zawartym w liściach i korzeniach. W dużych ilościach mogą być one trujące. Ich wyciągi stosuje się do produkcji leków pobudzających apetyt i poprawiających trawienie. Stymulują one wytwarzanie soków trawiennych. Pomocne przy zapaleniu jelit, niestrawności, zgadze oraz zaburzeniach czynności wątroby i śledziony.
Warunki uprawy
Jedne gatunki goryczki są dość łatwe w uprawie. Inne wymagają więcej uwagi. Bardzo ważny czynnik to pH gleby. Większość goryczek kwitnących wiosną i latem wymaga gleb obojętnych lub alkalicznych, rozkwitające jesienią z reguły potrzebują natomiast kwaśnego podłoża. Wszystkie jednak lubią przepuszczalne, ale równomiernie wilgotne gleby, zasobne w materię organiczną. Gleby ciężkie należy przed posadzeniem roślin rozluźnić, najlepiej mieszając z piaskiem lub drobnym żwirem. Podłoże mało zasobne w składniki pokarmowe warto zasilić obornikiem lub kompostem. Goryczka żółta poradzi sobie na glebach bardziej suchych. Gatunki niskie odpowiednie na skalniaki preferują stanowiska słoneczne, w cieplejszym klimacie, powinny być jednak osłonięte przed palącym popołudniowym słońcem. Wyższe goryczki najlepiej czują się w miejscach lekko ocienionych. Prawie wszystkie gatunki są w pełni mrozoodporne.
Goryczka
Rozmnażanie
Najprostsza metoda rozmnażania goryczki to wysiew nasion. Nasiona wysiewamy jesienią lub zimą, do stycznia, gdyż wymagają one przemrożenia. Jeśli chcemy uprawiać sadzonki w pomieszczeniu, materiał siewny możemy umieścić na minimum 4 tygodnie w lodówce. W tym przypadku pamiętajmy o zachowaniu stałej wilgotności podłoża. Wschody często są nierównomierne, część może nastąpić dopiero po roku.
Goryczki możemy również rozmnażać przez sadzonki pędowe. Pobieramy fragmenty młodych pędów od późnej wiosny do końca lata. Gatunki tworzące niskie gęste kępy możemy rozmnażać przez podział. Kwitnące wiosną najlepiej dzielić tuż po zakończeniu kwitnienia, natomiast te zakwitające jesienią – wczesną wiosną. Zabieg ten najlepiej powtarzać co 2–3 lata. Pozwoli to nie tylko uzyskać nowe rośliny, lecz także odmłodzić i zachować ładny wygląd starszych.
Goryczka
Polecane gatunki i odmiany goryczki
Goryczka bezłodygowa (Gentiana acaulis) – niska, choć niewątpliwie jeden z najładniejszych gatunków z tego rodzaju. Tworzy zwarte kępy, które osiągają niewiele ponad 5 cm. Liście ciemnozielone, błyszczące, jajowate i wydłużone, stanowią ozdobę również zimą. Podczas kwitnienia obsypana dużymi dzwonkami o przepięknej kobaltowo-niebieskiej barwie. Dostępna jest odmiana również Krumrey o szmaragdowych kwiatach oraz Rannoch – ciemnoniebieskie kwiaty w białe i zielone paski. Goryczka bezłodygowa kwitnie w maju, czerwcu. Zdarza się, że zakwita ponownie jesienią, na przełomie września i października.
Goryczka trojeściowa (Gentiana asclepiadea) – tworzy wzniesione pędy, które mogą osiągać od 60 do 100 cm wysokości. Ten krajowy gatunek goryczki należy do największych jej przedstawicieli. Objęty ścisłą ochroną gatunkową. Ma postać luźnej kępy pionowych pędów porośniętych długimi liśćmi. Na ich szczytach pojawiają się kwiaty. Kształtem przypominają dzwonki. Mają piękny, ciemnoniebieski kolor i mogą rosnąć zebrane po kilka. Spotkać możemy również odmianę Alba o białej barwie kwiatów oraz Knightshayes o ciemnoniebieskich kwiatach z białym wnętrzem. Kwitnienie rozpoczyna się latem, zazwyczaj w lipcu, i trwa aż do jesieni.
Goryczka
Goryczka siedmiodzielna (Gentiana septemfida) – tworzy cienkie, wyprostowane pędy dorastające do 15–30 cm, pokładające się na ziemi. Porastają je drobne, jajowate liście, a na szczytach pojawiają się kwiaty. Mogą mieć one barwę ciemnoniebieską lub głęboko fioletową. Zebrane w niewielkie kwiatostany rozwijają się w letnich miesiącach i mogą kwitnąć aż do wczesnej jesieni.
Goryczka wiosenna (Gentiana verna) – szarozielone, lancetowate liście wyrastają w rozetach nisko przy ziemi. Ta niska roślina, osiągająca do 15 cm wysokości, ma stosunkowo duże kwiaty. Drobne wzniesione pędy zakończone są pojedynczym, ciemnoniebieskim kwiatem. Kwiaty pojawiają się w maju i kwitną aż do września. Możemy ją spotkać Tatrach, Pieninach oraz wschodnich Sudetach. Jest objęta ścisłą ochroną gatunkową. Kwiaty Gentiana verna spp. angulosa mają intensywną, bardzo ciemną barwę.
Goryczka jesienna, chińska(Gentiana sino-ornata) – wytwarza gęste kępy pokładających się pędów pokrytych gęsto jasnozielonymi i wąskimi liśćmi. Kwiaty mają piękną, błękitno-niebieską barwę i obficie pokrywają roślinę. W sprzedaży dostępna jest również odmiana Alba o białych kwiatach oraz Plena o pełnych niebieskich dzwonkach. Angel’s Wings ma białe kwiaty z niebieskimi liniami zrośnięcia płatków, natomiast Edith Sarah o ciemnoniebieskich wzniesionych dzwonkach z regularnymi białymi paskami. Jest to niezwykle wartościowa roślina, ponieważ kwitnie jesienią, kiedy większość roślin już przekwita. Kwitnienie przypada na wrzesień i październik i trwa do pierwszych przymrozków.
Goryczka
Goryczka krzyżowa (Gentiana cruciata) – gatunek dorastający do 50 cm wysokości. Tworzy wzniesione, nierozgałęzione łodygi, gęsto ulistnione. Wiosną szybko wyrastają młode liście i pędy, tworząc gęstą kępę. Kwiaty pojawiają się w kątach liści, szczególnie mnogo na szczycie pędu, tworząc kuliste pęczki. Wzniesione kielichy mogą mieć barwę błękitną lub jasnofioletową. Zdobią one roślinę od czerwca do września.
Goryczka żółta (Gentiana lutea) – to rzadki w uprawie, występujący w stanie naturalnym w Polsce gatunek. Może osiągać do 100 cm wysokości. Duże, ciemnozielone liście tworzą różyczki nisko przy ziemi. Spomiędzy nich wyrasta długa łodyga kwiatowa porośnięta ułożonymi naprzeciwlegle liśćmi. W ich kątach w szczytowej części pędu wyrastają kwiaty zebrane w gęste pęczki. Kwiaty mają żółty kolor, nie tworzą też charakterystycznych trąbek, ale pojedyncze płatki ułożone są gwiaździście. Rozwijają się one w lipcu i sierpniu.
Goryczka tybetańska (Gentiana tibetica) – gatunek ten tworzy okazałe i niezwykle ładne rozety, złożone z dużych, mogących mieć nawet 30 cm długości liści. Latem spomiędzy nich wyrasta długi do 50 cm długości pęd kwiatowy, na szczycie którego rozwijają się główkowate kwiatostany. Składają się one z niewielkich lejkowatych kwiatów o beżowej, kremowej barwie, która jest rzadkością u goryczek.
Autor: Justyna Przasnyska
0 komentarzy