Aktinidia (kiwi) wskazówki uprawy, pielęgnacji i popularne odmiany

Aktinidia (kiwi) wskazówki uprawy, pielęgnacji i popularne odmiany

Skomentuj artykuł

Najczęstszym pnączem owocowym w ogrodach przydomowych jest winorośl. Mało kto wie, że w polskim ogrodzie można też uprawiać kiwi. Ich ojczyzną jest Azja, gdzie można spotkać je w stanie dzikim. Owoce te do Polski są transportowane z Nowej Zelandii. Warto jednak mieć je w swoim ogrodzie, a jesienią cieszyć się ich smakiem i walorami zdrowotnymi (ilość witaminy C zawartej w owocach jest 10 razy większa niż w przypadku czarnej porzeczki).

Opis

Aktinidia (Actinidia) to drzewiaste pnącze (starsze łodygi drewnieją) z rodziny aktinidiowatych (Actinidiaceae). Cechuje je zwarty układ liści skrętoległych, piłkowanych, o kształcie owalnym lub sercowatym. Kwiaty zazwyczaj białe lub kremowe, niewielkie. Owoce nieduże, przypominają jagody agrestu. Krzewy mogą być jedno- lub dwupienne. Gdy mamy do czynienia z jednopiennym, nie wymaga on do zapylenia drugiego osobnika – kwiaty żeńskie i męskie znajdują się na jednym krzewie. Gdy odmiana jest dwupienna, potrzebujemy do uzyskania owoców co najmniej dwóch okazów, jednego męskiego, posiadającego tylko kwiaty zapylające – męskie i jednego żeńskiego, z którego kwiatów po zapyleniu powstaną owoce.

Gatunki i odmiany

Wyróżniamy kilka gatunków:

Aktinidia ostrolistna – Actinidia arguta

Maksymalna wysokość, jaką osiąga to pnącze, wynosi 4–10 m. Długo pozostaje atrakcyjne, ponieważ liście zrzuca wraz z końcem jesieni. Białe kwiaty z zielonkawym zabarwieniem pojawiają się w czerwcu. Owoce niewielkie, rumiane w części wystawionej na słońce. Pnącze owocuje ok. 5–6 lat po posadzeniu. W ciągu roku przyrasta ok. 1–2 m.

Odmiany:

Issai – Jest to odmiana jednopienna (posiada kwiaty męskie oraz żeńskie). Dorasta do 4 m. Kwitnie w czerwcu, a owocuje w październiku. W okres owocowania wchodzi w 2.–3. roku po posadzeniu.

Jumbo – Odmiana żeńska, bardzo dobrze zapylana przez męskie okazy odmiany Weiki. Dorasta do 8–10 m. Kwiaty pojawiają się w czerwcu, owoce (żółtawo-zielone) w październiku. Pierwsze w 3.–4. roku po posadzeniu.

Ken’s Red – Od odmiany Jumbo różni się jedynie czerwonawym odcieniem owoców.

Weiki – Odmiana dwupienna, wymaga przynajmniej 2 osobników odmiennej płci. Dorasta do 8–10 m. Kwitnienie i owocowanie jak u pozostałych odmian.

Aktinidia pstrolistna – Actinidia kolomikta

Pnącze ozdobne z liści, które mają różowo-biało-zielone przebarwienia. Dorasta do 3–4 m. Kwiaty są delikatnie pachnące, białe, pojawiają się w maju. Niewielkie owoce osiągają dojrzałość i opadają w sierpniu.

Odmiany:

Dr Szymanowski – To polska odmiana. Jest żeńska, ale ma cechy obupłciowe. Dorasta do 4 m. Kwitnie w maju, owocuje w sierpniu. Liście najlepiej wybarwiają się w pełnym słońcu.

Adam – Męska odmiana, jedna z najlepiej wybarwiającymi się liśćmi.

Aktinidia - kiwi

Aktinidia - kiwi

Aktinidia chińska – Actinidia chinensis

Pnącze, które rodzi największe owoce. Bardziej wrażliwe na mrozy. Poleca się je do uprawy w tunelu lub szklarni.

Boskop – Jednopienna odmiana, nie wymaga innych odmian do zapylenia.

Aktinidia - kiwi

Aktinidia - kiwi

Zastosowanie

Pnącze jest rośliną użytkową (mało znana roślina sadownicza) oraz ozdobną (szczególnie atrakcyjna duża masa liści). Można zastosować ją jako roślinę ocieniającą taras, zasłaniającą nieciekawe zakątki ogrodu, ochraniającą przed wiatrem czy kurzem. Po zbiorze warto przetrzymać owoce, by dojrzały, nadają się do spożycia surowe, można też sporządzić z nich soki i konfitury.

Stanowisko

Najlepsze stanowiska to ciepłe, osłonięte od wiatru. Miejsca słoneczne i półcieniste. Gleba żyzna, świeża, pulchna. Urośnie nawet na glebie piaszczystej, ale wtedy wymaga nawożenia. Aktinidia lubi kwaśną glebę (odczyn pH < 7).

Aktinidia - kiwi

Aktinidia - kiwi

Podpory

Aktinidia należy do pnączy wijących się, czyli takich, których pęd główny i boczne owijają się wokół podpory ruchem okrężnym. Jest pnączem wieloletnim. Przez pierwsze 2 lata uprawy samodzielnie utrzymuje pion. W kolejnych wymaga silnej podpory. Na początku uprawy warto podwiązać pędy do podpory. Unikniemy dzięki temu niezamierzonego efektu, jakim może być oplatanie się wokół własnych pędów.

Roślinę tę możemy sadzić przy ażurowych płotach, pergolach, trejażach, kratach, balustradach, szpalerach. Jeśli chcemy, by pnącze rosło przy murze, ścianie lub innej płaskiej powierzchni, musimy zapewnić pionowe elementy oddalone od muru o kilka centymetrów, np. mocne linki, grube listewki. Rośliny sadzimy przynajmniej 50 cm od podpory.

Aktinidia - liście

Aktinidia - liście

Uprawa

W ostatnich latach uprawa na większym areale mało znanych gatunków sadowniczych wzbudziła zainteresowanie. Uprawa aktinidii na większą skalę może być ciekawym rozwiązaniem dla gospodarstw agroturystycznych chcących częstować swoich gości mniej znanymi owocami i przetworami.

Zakładając plantację, należy pamiętać o wyborze najlepszego stanowiska, o odpowiednim przygotowaniu gleby oraz montażu rusztowania w kształcie litery T. Druty muszą być mocne, stalowe, na wysokości 1,8 m. Krzewy sadzi się 2 lub 3 pomiędzy kolejnymi elementami rusztowania. Taka plantacja to inwestycja na lata. Podobnie jak winorośl, aktinidia jest krzewem długowiecznym, warto więc zainwestować w dobrej jakości materiały na konstrukcję i wiadomego pochodzenia materiał szkółkarski. Rzędy są oddalone od siebie na taką odległość, by pomiędzy nimi bez problemu mógł przemieszczać się ciągnik. Należy też pamiętać o takim ukształtowaniu terenu, by woda opadowa nie zalegała przy szyjkach korzeniowych. Glebę można ściółkować agrowłókninami, które przepuszczają wodę i powietrze, ale zakłócają przepływ światła, co znacznie utrudnia wzrost chwastom. Jeżeli wybierzemy czarną agrowłókninę, możemy narazić rośliny na zbytnie nagrzewanie się gleby. Może to powodować wcześniejszy rozwój pąków, które będą bardziej narażone na wiosenne przymrozki. Białe agrowłókniny, zamiast pochłaniać promienie słoneczne i nagrzewać podłoże, będą je odbijały. Sadzenie krzewów odbywa się na wiosnę. Przy odmianach dwupiennych na 7 krzewów żeńskich powinien przypadać jeden męski – zapylający. Należy rozplanować nasadzenia tak, by zapewnić możliwie równomierne zapylenie.

Pielęgnacja

Przed sadzeniem – zaprawianie dołów przekompostowanym obornikiem i przysypanie jego wierzchniej warstwy zwykłą glebą, aby korzenie nie dotykały obornika.

Młodym roślinom należy zapewnić statykę, wbijając bambusowe paliki lub kołki na wysokość taką, by dostały do podpory.

Na początku uprawy młode rośliny należy okrywać. Dopóki nie zdrewnieją, są narażone na uszkodzenia mrozowe. Dorosłe okazy bez problemu radzą sobie bez okrycia nawet w najbardziej surowe zimy.

Innym zabiegiem jest prześwietlanie letnie poprzez cięcie. Wspomaga to rozkrzewianie pędów oraz potęguje owocowanie. W przypadku konieczności powtórnego cięcia należy je wykonać najpóźniej w styczniu – lutym, efektem późniejszego cięcia jest płacz, czyli wyciek soku z łodyg. Wycinamy również uszkodzone pędy.

Aktinidia - sadzonka

Aktinidia - sadzonka

W uprawie wielkotowarowej cięcie męskich okazów może być silniejsze – zależy nam głównie na kwiatach, a żeńskie początkowo formujemy na 2 pędy wchodzące na rusztowanie, następnego roku wykonuje się cięcie, które polega na skróceniu pędów wyrastających z tych 2 głównych na długość ok. 40 cm i mocujemy je do drutów rusztowania. Przerzedzamy je i najpierw usuwany te słabsze lub uszkodzone.

Aktinidia, tak jak jabłoń czy grusza, wytwarza też silnie rosnące pędy, które nie owocują (tzw. wilki). Takie pędy należy wycinać, ponieważ doprowadzają one do nadmiernego zagęszczenia krzewu, co skutkuje brakiem dopływu światła.

Warto pomóc roślinie i podwiązywać ją w problemowych miejscach (w ogrodach przydomowych w celu lepszego zarastania pergoli).

Glebę można nawozić obornikiem (10 kg/mkw.) lub nawozami o powolnym działaniu, w okresie letnim. Ważne, żeby nie było to zbyt późno, bo wtedy nadmiar azotu pobudza roślinę do wydawania zielonych części – pędy nie zdążą przed zimą zdrewnieć i są narażone na uszkodzenia mrozowe oraz opóźniają kwitnienie.

Podlewanie według potrzeb, okresowe susze osłabiają wzrost krzewu.

Pnącze przyciąga koty, podobnie jak waleriana, co może skutkować niszczeniem. Roślina nie wymaga dodatkowej ochrony przed chorobami i szkodnikami.

Autor: inż. Monika Bartkowicz

Źródła:
1. H.-W. Bastian, „Ogród owocowy. Świeże i zdrowe owoce – poradnik upraw i zbiorów”, Vemag Verlags Köln, s. 21–22
2. I. Kiljańska, „Kwiaty i krzewy ozdobne w ogródku”, PWRiL, Warszawa 1990 r., s. 369–374
3. S. Marczyński, „ Katalog roślin. Drzewa, krzewy, byliny polecane przez Związek Szkółkarzy Polskich”, Agencja Promocji Zieleni, Warszawa 2006 r., s. 134–135
4. A. Marosz, „Technologia uprawy odmian aktinidii ostrolistnej”,
5. M. Mynett, „Świat krzewów ozdobnych”, KRPZD, Warszawa 1994 r., s. 112–113
6. W. Seneta, J. Dolatowski, „Dendrologia”, PWN, Warszawa, 1997, s. 412–413

czytaj dalej...

0 komentarzy

Dodaj swój komentarz

Zobacz także

Kategorie