Bez czarny sekrety uprawy oraz zastosowanie kwiatów i owoców

Bez czarny sekrety uprawy oraz zastosowanie kwiatów i owoców

2 komentarzy

Bez czarny (Sambucus nigra) rozprzestrzenił się niemal we wszystkich cieplejszych rejonach świata. To także jeden z najbardziej pospolitych krzewów w Europie. Kwitnące kwiaty czarnego bzu są na Starym Kontynencie oznaką początku lata, a dojrzewające owoce świadczą, że zbliża się ono ku końcowi. W Polsce spotykany bardzo często, jest integralnym elementem krajobrazu: rośnie przy drogach, na obrzeżach lasów i pól. Pachnące, jadalne kwiaty i pyszne owoce są bogate w cenne składniki. Wykorzystuje się je do wyrobu syropów, soków, dżemów, galaretek i ciast. Poza wartościami zdrowotnymi krzew ten ma także walory dekoracyjne. Doskonale nadaje się do większych ogrodów, zwłaszcza w stylu wiejskim. Można z niego tworzyć szerokie, niewymagające formowania żywopłoty.

Opis gatunku

Liściasty, wysoki krzew, rzadziej niewielkie drzewko. Może dorastać do 10 m wysokości. Krzew o szerokim, kulistym pokroju, gęsto porośnięty dużymi liśćmi. Są one nieparzyście pierzaste, złożone najczęściej z pięciu podłużnie jajowatych listków o ząbkowanych brzegach. Liście ciemnozielone z wierzchu, od spodu jaśniejsze, rzadko pokryte włoskami. Na przełomie maja i czerwca pojawiają się drobne, białe lub kremowe kwiaty, zebrane w duże, płaskie baldachogrona o średnicy do 25 cm. Niewielkie, błyszczące, ciemnopurpurowe, niemal czarne owoce dojrzewają w lipcu oraz sierpniu. Późną jesienią zwisające grona to ważne źródło pokarmu dla ptaków. W sprzedaży dostępne są również odmiany o barwnych liściach, hodowane głównie w celach ozdobnych, jednak nadal zachowują one użyteczne kwiaty i owoce. Odmiana Black Beauty, z pięknymi ciemnopurpurowymi liśćmi i atrakcyjnymi różowymi kwiatami, czy Black Lace, o purpurowych, podłużnych, mocno powcinanych liściach, przypominających liście klonu japońskiego, będą cieszyły nawet najbardziej wymagające oko. Odmiany ozdobne łączą w sobie cechy łatwego w uprawie dzikiego czarnego bzu i niezwykły wygląd.

Wymagania uprawowe

Bez czarny lubi stanowiska w pełnym słońcu, do półcienia. Ta tolerancyjna roślina ma małe wymagania glebowe. Może rosnąć na niezbyt urodzajnym czy mokrym podłożu. Źle znosi natomiast długotrwałą suszę. Nie jest wybredna, ale najlepiej rośnie na glebie żyznej, bogatej w składniki pokarmowe, stale wilgotnej, o lekko kwaśnym odczynie. Należy jej zapewnić dobry drenaż. Zasadniczo w klimacie panującym na terenie Polski bez jest w pełni mrozoodporny, jednak niektóre odmiany mogą przemarzać w chłodniejszych rejonach kraju.


Uprawa

Uprawa bzu czarnego jest bardzo łatwa. Rośliny sadzimy wiosną, najlepiej w możliwie najkrótszym czasie od zakupu, aby sadzonki nie wyschły. Przygotowując miejsce, warto wzbogacić glebę kompostem i zadbać o przepuszczalność podłoża. Po posadzeniu krzew obficie podlewamy. Ponieważ ma płytki system korzeniowy, w pierwszym sezonie po posadzeniu podlewamy go regularnie. Sadząc krzewy bzu czarnego, należy pozostawić między nimi 6–10 m odległości, ponieważ z czasem mogą one osiągnąć spore rozmiary. Krzew ten owocuje już w pierwszym roku po posadzeniu. Pełnię owocowania osiągnie jednak dopiero po 2–3 latach.

Czarny bez - kwiaty

Czarny bez - kwiaty

Rozmnażanie

Bez czarny można rozmnażać z nasion, które wysiewamy jesienią bezpośrednio do gruntu. Wiosną po wschodzie siewki przerzedzamy, pozostawiając między nimi ok. 40 cm odległości. Krzew ten równie łatwo rozmnaża się z sadzonek. Jesienią pobieramy fragmenty pędów z 5–6 oczkami, umieszczamy w ziemi, pozostawiając nad jej powierzchnią jedynie 2 oczka. Po upływie roku sadzonki możemy przesadzić we właściwe miejsce.

Czarny bez - kwiaty

Czarny bez - kwiaty

Pielęgnacja

Bez czarny ma duże zapotrzebowanie na składniki odżywcze. Dobrze sprawdzi się coroczne podsypywanie kompostem lub nawozem bogatym w azot. Kwitnienie będzie bardziej obfite, w związku z tym uzyskamy lepsze plony. Ze względu na płytki system korzeniowy ziemię wokół roślin warto ściółkować. Zapobiegniemy w ten sposób utracie wilgoci, a także rozwojowi chwastów, które stanowią konkurencję w walce o wodę i składniki odżywcze.

Krzew ten szybko rośnie. W każdym roku tworzy wiele nowych pędów. Kwiaty i owoce rozwijają się na jednorocznych długopędach. Najlepsze owocowanie uzyskamy jednak na pędach dwuletnich. Z każdym kolejny sezonem pędy tracą wigor i nie owocują. Dlatego aby zapewnić jak najlepsze zbiory, zaleca się dość mocne cięcie. Późną zimą usuwany wszystkie trzyletnie pędy, z których zebraliśmy owoce, a także wszystkie uszkodzone i martwe gałęzie. Na wiosnę wybiją nowe pędy, które po dwóch latach będą owocować.

Czarny bez - owoce

Czarny bez - owoce

Szkodniki i choroby

W uprawie bzu czarnego nie występują duże problemy z chorobami i szkodnikami. Największe straty powodują ptaki, które chętnie zjadają owoce. Krzewy możemy zabezpieczyć siatką lub po prostu jak najszybciej zebrać owoce. Niezwykle rzadko zdarza się, że rośliny są porażane przez mszyce. Z liści tej rośliny sporządza się gnojówkę, która odstrasza nornice, krety, jak również mszyce i inne szkodniki.

Czarny bez - owoce

Czarny bez - owoce

Dobroczynne składniki

Jadalne są smaczne owoce i pachnące kwiaty, choć w medycynie wykorzystywane są również kora, korzenie i liście. Ciemnopurpurowe owoce czarnego bzu zawierają witaminę A i B oraz duże ilości witaminy C, której jest w nich więcej niż w pomarańczach. Znajdziemy w nich bogactwo związków biologicznie czynnych, w tym antocyjanów, karotenoidów, flawonoidów, garbników oraz glikozydów. To także cenne źródło związków mineralnych, takich jak żelazo, magnez, wapń, potas oraz fosfor. Owoce czarnego bzu zawierają też aminokwasy. Dzięki obecnym w nich substancjom owoce czarnego bzu i przetwory z nich zrobione wykazują właściwości antyoksydacyjne, niszczą wolne rodniki i chronią nasze komórki przed ich niekorzystnym działaniem. Zaleca się ich stosowanie przy przeziębieniu i dla poprawienia odporności organizmu. Pomagają oczyścić organizm z toksyn i zbędnych produktów przemiany materii. Działają korzystnie przy różnego rodzaju bólach, wrzodach, niestrawności i zaparciach.

Kwiaty zawierają cenne flawonoidy oraz żelazo, sód oraz rutynę. Pomocne przy przeziębieniu, gorączce, katarze i kaszlu. Sporządza się z nich także preparaty o działaniu moczopędnym i rozkurczowym. Zawierają związki uszczelniające i poprawiające elastyczność naczyń krwionośnych.

W liściach znajdziemy witaminę C, karoten oraz kwasy organiczne, które mają działanie antyoksydacyjne. W przeszłości przygotowywano z nich odwar o właściwościach żółciopędnych, napotnych i moczopędnych. Miał on również zwiększać odporność organizmu.


Zastosowanie

Kwiatostany czarnego bzu zbieramy w całości, gdy będą już w pełni rozwinięte, jednak zanim zaczną się osypywać. Możemy je wysuszyć, spożyć świeże zanurzone w cieście w postaci placków lub przygotować z nich syrop. Zrywamy tylko w pełni dojrzałe owoce. Dzięki zawartym w nich pektynom świetnie nadają się one do produkcji różnego rodzaju powideł, dżemów i galaretek. Wykorzystuje się je w produkcji soków, wina, będą też dobrym dodatkiem do ciast. Owoce można wysuszyć i później wykorzystać do przyrządzenia potraw lub parzyć z nich herbatę.

Czarny bez

Czarny bez

Justyna Przasnyska

czytaj dalej...

2 komentarzy

  1. Dodał: Sylwia, Tytuł: syrop z bzu

    swoim dzieciom podaje syrop blu z owoców czarnego bzu. Rozwiązał on problemy nawrotów przeziębienia, gdy jedno dziecko zaraża drugie.

  2. Dodał: ola1, Tytuł: kahg

    U mnie sok z czarnego bzu zajmuje czołowe miejsce szczególnie jesienią i zimą. Kiedyś go robiłam ale teraz znalazłąm w Oleofarm bez cukru i kupuję.

Dodaj swój komentarz

Zobacz także

Kategorie

Koniecznie zobacz: