Przybysz zza oceanu
Ojczyzną ziemniaka jest Ameryka Południowa gdzie obecnie w jednym z peruwiańskich banków genów przechowywanych jest 10 000 jego odmian. Około 1570 roku został sprowadzony do Europy przez Hiszpanów a dziś uprawiany jest na szeroką skalę na niemal całym świecie w klimacie umiarkowanym. Liderem światowej produkcji, co chyba nikogo nie dziwi, są Chiny. Do Polski pierwsze sadzonki trafiły już za panowania króla Jana III Sobieskiego, a obecnie uprawiamy około 130 jego odmian.
Składniki odżywcze
Tuczący wpływ diety bogatej w ziemniaki jest mocno przesadzony. Wartość energetyczna ziemniaków zależy oczywiście od odmiany i pory zbioru i wynosi do 80-85 kcal/100g.
¾ masy ziemniaka stanowi woda, reszta to cukry – głownie skrobia, związki tłuszczowe i azotowe. Białka jest niewiele, ale w ziemniaku występują wszystkie aminokwasy egzogenne niezbędne dla człowieka. Wśród składników mineralnych najwięcej jest potasu, który obniża ciśnienie krwi a wśród witamin – witaminy C. Pół kilograma ziemniaków może pokryć całkowite dzienne zapotrzebowanie człowieka na tę witaminę (opcja dla prawdziwych smakoszy…).
Biologia rozwoju
Ponad powierzchnią ziemi ziemniak wytwarza zwykle 4-8 wzniesionych, mięsistych łodyg. Rozgałęzione kłącza podziemne, tzw. stolony zakończone są bogatymi w skrobię bulwami. Kolor ich miąższu może być biały, kremowy lub żółty, a skórka żółta, różowa lub czerwona – zależnie od odmiany. System korzeniowy ziemniaka jest dość płytki i sięga do 50 cm w głąb gleby, a stolony osiągają nie więcej niż 15-20 cm, dlatego najpopularniejszą metodą jego uprawy jest sadzenie w redlinach i okopywanie. Ułatwia to znacznie późniejsze zbiory bulw.
Kwiaty mogą mieć barwę białą, różową lub fioletową, zawsze z żółtymi pylnikami. Dawniej z tego względu hodowano ziemniaki również jako rośliny ozdobne. Niekiedy po zapyleniu zawiązują się zielone, niejadalne jagody. Wkrótce po przekwitnięciu kwiatów liście zaczynają żółknąć a pędy zasychać – to znak, że składniki pokarmowe gromadzone są pod ziemią, w bulwach.
Wszystkie zielone części rośliny zawierają trujący związek glikozydowy – solaninę. Substancja ta stanowi system obronny przed szkodnikami i grzybami. Po spożyciu solanina wywołuje poważne zatrucia pokarmowe i gorączkę. Największe jej stężenie występuje w zielonych owocach ziemniaka (ochrona cennych nasion) oraz kiełkach. Ukryte w glebie bulwy zawierają jej znacznie mniej, mimo wszystko nie należy ich jeść na surowo. Nie wolno spożywać ziemniaków, które były wystawione na działanie promieni słonecznych lub po prostu światła w supermarkecie i zazieleniły się – jest to znak, że zawierają wyższe stężenie toksycznego związku, są też wtedy gorzkie w smaku. Solanina ulega rozkładowi pod wpływem wysokiej temperatury, dlatego zjadamy ziemniaki gotowane, smażone, pieczone, grillowanie…
Ziemniaki - uprawa
Wybór odmiany
Do wyboru mamy odmiany sałatkowe, które po ugotowaniu nie rozpadają się i dają się dobrze kroić, oraz mączyste – najlepsze na purée i do pieczenia. Jest tez ogromny wybór ziemniaków ogólnoużytkowych o cechach pośrednich, a niektóre odmiany są szczególnie polecane np. na frytki lub chipsy. W sadzeniaki najbezpieczniej zaopatrzyć się w centralach nasiennych. Będziemy wtedy mieli pewność, że są one wolne od wirusów i zarodników grzybów.
Popularne odmiany ziemniaków:
• Bardzo wczesne (zbiór w VI) Fresco, Impala, Irga, Irys, Krasa, Lord, Miłek
• Wczesne (zbiór w VII): Augusta, Cyprian, Denar, Gloria, Gracja, Irga, Irys, Krasa, Lord, Nora, Owacja, Vineta
• Średniowczesne (zbiór w VIII): Ametyst, Bartek, Cekin, Finezja, Promyk, Tajfun, Żagiel
• Średniopóźne (zbiór w IX): Bryza, Jasia, Gustaw, Niagara, Syrena, Zeus
• Późne (zbiór w X):, Bzura, Medea, Soplica, Ślęza, Uran, Zagłoba
2 komentarzy
Dodał: Hania, Tytuł: Ziemniaki
Naprawdę ciekawy artukuł :) Wiele ciekawostek i historii ziemniaka :) Cieszę się, że ziemniaki zostają odczorowane i coraz więcej osób do nich wraca. To wspaniałe źródło witamin i mikroelementów, łatwo dostępne i w korzystej cenie :)
Dodał: janek, Tytuł: john
świetny artykuł