Jednymi z cenniejszych dla człowieka roślin użytkowych są gatunki zaliczane do rodziny motylkowatych. Wiele z nich posiada wysokie wartości odżywcze, a niektóre mogą być także idealnym materiałem na zielony nawóz lub wartościową paszą.
Wyka
W grupie użytkowych roślin motylkowych znajdziemy wiele interesujących gatunków, jednak na szczególną uwagę zasługują wyki (Vicia). Choć mniej popularne i rzadziej uprawiane od łubinów, fasoli czy grochu, posiadają nie mniejsze walory użytkowe, dlatego powinno się im poświęcić nieco więcej uwagi.
Do rodzaju zalicza się aż ponad 200 gatunków roślin, ale znaczenie uprawowe mają przede wszystkim dwa z nich: wyka siewna (Vicia sativa) i wyka kosmata (Vicia villosa ), nazywana także ozimą.
Wyka siewna
Wyka siewna jest rośliną jednoroczną, dorastającą z reguły do wys. ok. 40-80 cm. Tworzy długą, wiotką, płożącą łodygę oraz liczne zielone, wydłużone, parzystopierzaste liście, zakończone na szczycie wąsami czepnymi. Wyka siewna zakwita w miesiącach V-VIII, rozwijając na szczytach pędów nieduże, czerwono-fioletowe kwiaty, zebrane w groniaste kwiatostany. Wykształcające się po przekwitnieniu brązowe strąki, zawierają w swoim wnętrzu okrągłe nasiona, w zależności od odmiany ciemne i gładkie lub jasne i nakrapiane. Nasiona nie zawierają znaczących ilości groźnych alkaloidów (z wyjątkiem odmiany „Ina”), dlatego nadają się na wysokobiałkową paszę dla zwierząt.
Wyka kosmata
Wyka kosmata również jest rośliną jednoroczną (lub dwuletnią), jednak jej wiotkie, owłosione, płożące pędy są znacznie duże i mogą dorastać nawet do ok. 1,5 m. długości. Podobnie jak poprzedni gatunek, wyka kosmata tworzy pierzaste, wydłużone liście, zakończone wąsami czepnymi, jednak są one bardziej liczne niż u poprzedniego gatunku i gęściej pokrywają pędy. Kwitnie w miesiącach VI-VIII, rozwijając na szczytach długich szypułek, niebiesko-fioletowe lub czerwono-fioletowe, drobne kwiaty, zebrane w kłosowy kwiatostan. Ten gatunek wyki może zostać wysiany jako poplon (dobrze znosi zimę), ale jego ziarno nie nadaje się na paszę dla zwierząt, gdyż posiada w swoim składzie znaczne ilości szkodliwych akaloidów.
Wyka
Wyka
Odmiany
Wyki posiadają kilka odmian uprawnych, chociaż nie wszystkie są zarejestrowane w naszym kraju. Obecnie dostępna jest jedna odmiana wyki kosmatej („Rea”) oraz 4 odmiany wyki siewnej („Hanka” – duży plon drobnych nasion, „Ina” – odmiana samokończąca, polecana na poplon, „Jaga” – plenna, odporna na mączniaka, polecana na przyoranie, „Kwarta” – do uprawy na zielonkę, nasiona i na przyoranie, odporna na większość chorób grzybowych).
Wyka
Siew i użytkowanie
W zależności od przeznaczenia, wykę można wysiewać bardzo wczesną wiosną, nawet już w III-IV (zwykle uprawa na nasiona) lub na zielony nawóz jako poplon w miesiącach VII-X (między innymi wyka kosmata tzw. ozima). W celu uzyskania nasion, rośliny wysiewa się w ilości ok. 200 nasion na 1 m2. Jeśli planujemy użytkować wykę jako nawóz zielony, wysiewamy ją w VII, a jesienią, zanim zdąży wydać nasiona, przekopujemy (wyka siewna). Jeśli zamierzamy przekopać wykę wiosną, powinniśmy ją wysiać w miesiącach IX-X (wyka kosmata). Przed zimą zdąży się jeszcze ukorzenić, ale nie zakwitnie, a wczesną wiosną będzie ją można przekopać, użyźniając tym samym podłoże pod uprawę warzyw (np. kapusty, kalarepy, kalafiora). Użytkowanie wyki jako poplon letni (siew VII-VIII) do przeorania jesienią, poleca się na glebach lżejszych i bardziej suchych, natomiast siew ozimy sprawdza się na terenach stosunkowo wilgotnych i charakteryzujących się większa ilością opadów (rośliny pobierają zimą wodę, osuszając podłoże). Wykę można też siać w mieszankach z innymi roślinami np. w zestawieniu z grochem, owsem i bobikiem. Ważnym zabiegiem przed wysiewem nasion wyki jest zaprawianie ich preparatami chroniącymi rośliny przed typowymi chorobami grzybowymi oraz szkodnikami, gdyż należąca do rodziny motylkowatych wyka jest stosunkowo podatna na takie zagrożenia. Z tego samego powodu należy pamiętać, aby nie uprawiać jej przed ani po gatunkach należących do tej samej rodziny nawet przez 3-4 lata. Dobrym przedplonem dla wyki są zboża, rośliny okopowe, rzepak oraz kukurydza, złym natomiast wszystkie gatunki należące do rodziny motylkowych (fasola, bób, groch).
Wyka
Wymagania i uprawa
Wyki wbrew pozorom są roślinami dość wymagającymi. Ze względu na szybki wzrost i dużą masę zieloną oczekują żyznych i zasobnych podłoży, najlepiej o obojętnym lub lekko zasadowym odczynie. Na słabszych glebach wymagają nawożenia mieszankami zawierającymi potas i fosfor, z pominięciem azotu, który samodzielnie wiążą z powietrza za pomocą bakterii i brodawek korzeniowych. Większe wymagania w stosunku do gleby posiada wyka siewna (oczekuje gleb stosunkowo wilgotnych oraz zasobnych w składniki pokarmowe), nieco niższe wyka kosmata (toleruje również podłoża piaszczyste, znosi niedostatek wody). Wszystkie wyki oczekują natomiast stanowisk słonecznych.
Choroby i szkodniki
Wyka, podobnie jak większość roślin z jej rodziny, narażona jest na szereg zagrożeń ze strony chorób (np. askochytoza wyki, mączniak rzekomy, mączniak prawdziwy, rdza, zgorzel siewek) i szkodników (np. mszyca wykowa, pachówka strąkóweczka, oprzędzik pręgowany). Z tego względu przy ich uprawie należy zawsze pamiętać o profilaktyce (zaprawianiu nasion oraz zmianowaniu).
Wyka
Autor: Katarzyna Józefowicz
Źródła:
1. „Rośliny użytkowe” Wiedza Powszechna W-wa 1961
1 komentarzy
Dodał: Bruno, Tytuł: A co z pielęgnowaniem
Kurduple nie napisali nic o pilęgnacji