Ruta zwyczajna - uprawa, właściwości i zastosowanie

Już w najstarszych księgach ziół można odnaleźć roślinę o nazwie ruta zwyczajna. Niegdyś używana była bardzo pospolicie, dzisiaj jednak jest raczej trochę zapominana. Jej stosowanie może przynieść wiele korzyści, ale zbierana i przygotowywana musi być bardzo ostrożnie, a przed spożyciem przygotowanych z jej ziela preparatów powinniśmy zapoznać się z opinią lekarza lub farmaceuty. Znane są również wykorzystania niektórych części tego gatunku w kuchni, szczególnie do przygotowywania bardzo wykwintnych potraw. Aby jednak nasza wiedza w tym zakresie nie była zbyt uboga, warto zapoznać się lepiej z tematem ruty zwyczajnej, a być może sami po nią sięgniemy w przyszłości.

Opis rośliny

Dorasta do jednego metra wysokości i charakteryzuje się wzniesionym pokrojem łodyg. Jest podkrzewem, czyli formą pośrednią pomiędzy roślinami zielnymi, a krzewami, która posiada zdrewniałą dolną część pędów. Liście mają zaokrąglony kształt i zawierają dużą ilość gruczołów wydzielniczych, w których zbierają się olejki eteryczne. W miesiącach letnich pojawiają się bardzo ciekawe, chociaż nieduże kwiaty w kolorze żółtym. Są promieniste i w zależności od usytuowania mogą być pięciokrotne (szczytowe) lub czterokrotne (boczne). Po przekwitnieniu pojawia się torebka, zawierająca w sobie bardzo małe nasionka.

Czy wiesz, że…

Liście ruty zwyczajnej podobno są pierwowzorem trefla, pojawiającego się w taliach kart.

Uprawa

Młode sadzonki ruty zwyczajnej pozyskujemy głownie na dwa sposoby - poprzez wysiew nasion na wiosnę oraz sadzonki łodygowe, ucinane latem. Kiełkowanie nie jest szybkie dlatego też warto zabieg ten przeprowadzać w pojemnikach, a dopiero po osiągnięciu odpowiedniej wielkości przesadzać na miejsce stałe. W pierwszym roku nie mamy jeszcze okazji podziwiać kwitnienia, ale w kolejnych latach bez problemu powinno to nastąpić. Niektórzy ogrodnicy stosują również wiosenny podział rośliny, dzięki czemu uzyskujemy od raz gotowe sadzonki.

Sadzimy w miejscu raczej słonecznym, chociaż nie zaszkodzi jej również delikatny półcień. Zdecydowanie najlepsze efekty daje uprawa ruty w glebie przepuszczalnej i zasadowej. Dobieranie ziemi zbyt żyznej może wbrew pozorom osłabić nasz okaz. Dobrze jest umieścić ją w pobliżu naturalnej osłony przed wiatrem, który może wyrządzić wiele szkód w przypadku tego gatunku.

 

Ruta zwyczajna

Pielęgnacja

Głównym zabiegiem pielęgnacyjnym w uprawie ruty zwyczajnej jest jej przycinanie oraz przerzedzanie. Co roku na wiosnę skracamy pędy, aby wzmocnić jej wzrost. Dodatkowo wyrywamy nadmiar roślin lub dzielimy je na mniejsze sadzonki i umieszczamy w odstępach około pół metra. Jeżeli nasz okaz nazbyt rozrasta się na boki, po przekwitnięciu ponownie go przycinamy w celu odpowiedniego uformowania i nadania zwartego pokroju.

Jako bylina przystosowana do naszego klimatu, ruta zwyczajna jest mrozoodporna. Czasami w czasie bardzo mroźnych zim niektóre rośliny mogą przemarzać, dlatego też warto przekryć je jeszcze przed spadnięciem pierwszego śniegu. Unikniemy w ten sposób nieprzyjemnych niespodzianek. Gatunek ten bardzo dobrze radzi sobie również w uprawie doniczkowej, ale w czasie zimy konieczne jest przeniesienie do cieplejszego pomieszczenia.

 

Ruta zwyczajna

Zbiór i przechowywanie

Przez człowieka wykorzystywane są przede wszystkim liście oraz nasiona tej rośliny. Pierwsze z nich muszą być zerwane jeszcze zanim zbytnio się rozrosną i zanim otworzą się kwiaty. Drugie natomiast na samym początku jesieni. Zaraz po zbiorach od razu jedne i drugie dokładnie suszymy w przewiewnym miejscu. Przechowujemy w pojemnikach, z których nie będzie ulatniał się aromat. Ziele nie może być już wtedy wilgotne. Przy pracach związanych ze zbiorem oraz przygotowaniem należy używać rękawiczek.

 

Ruta zwyczajna

Zastosowanie

Roślina ozdobna - bardzo rzadko wykorzystywane są właściwości ozdobne ruty zwyczajnej. Czasami można spotkać ją na rabatach lub w ogrodach wiejskich. Odpowiednio prowadzona może stworzyć niewysoki żywopłot, który latem będzie pokrywał się żółto-zielonymi kwiatami.

Sztuka kulinarna - nasiona używane są do mieszanek ziół, z których przygotowywane są marynaty do mięs, np. kuropatwy. Liście z kolei mają bardzo oryginalny, trochę piżmowy aromat i lekko gorzkawy smak. Nie powinny być dodawane w dużych ilościach, ale w niewielkich doskonale wzbogacają smak ryb, jajek, białych serów, sosów, surówek, mięs, kapusty, gulaszu, a czasami nawet grzybów.

Ziołolecznictwo - ziele ruty zwyczajnej zawiera duże ilości olejków eterycznych, związków kumarynowych, alkaloidów, flawonoidów, a także kwasów organicznych, soli mineralnych i witaminy C. Wykazują głównie działanie rozkurczowe, uspokajające i wzmacniające. Stosowana jest przy atakach histerii, epilepsji, zranieniach, wrzodach skórnych, artretyzmie, reumatyzmie, newralgiach, niewielkim nadciśnieniu oraz odtruwaniu.

Uwaga! Ruta zwyczajna w celach leczniczych powinna być stosowana pod nadzorem lekarza lub farmaceuty. Ziele może powodować podrażnienia skóry, a spożywane doustnie również przedłużenie i zwiększenie intensywności krwawienia w czasie okresu. Nie może być używane przez kobiety w ciąży, a także osoby z chorobami wrzodowymi lub zbyt niskim ciśnieniem. W czasie spożywania preparatów z ruty nie wystawiajmy się na działanie intensywnych promieni słonecznych, gdyż nasza skóra staje się wtedy wrażliwa na oparzenia.

Kosmetyka - jeszcze całkiem niedawno napar z tej rośliny używany był do przemywania zmęczonych oczu. Dziś rzadziej spotykany zabieg, ponieważ u niektórych osób może powodować podrażnienia skóry.

 

Ruta zwyczajna

Ruta zwyczajna jest dość ciekawą, a nawet trochę tajemniczą rośliną. Wykazuje wiele właściwości leczniczych, a mimo wszystko nie jest powszechnie stosowana, nawet przez miłośników medycyny niekonwencjonalnej. Powodowane może to być głównie środkami bezpieczeństwa, jakie należy przedsięwziąć w czasie zbiorów i przygotowywania, a później także stosowania ziela. Dodatkowo istnieje wiele przeciwwskazań użycia preparatów zawierających związku pochodzące z tego gatunku.