W przypadku orzecha brazylijskiego powiedzenie, że nie wszystko jest tym, na co wygląda ma swoje uzasadnienie. Powszechnie znany orzech brazylijski nie jest bowiem typowym orzechem, a nasieniem drzewa o imponujących rozmiarach, znanego pod nazwą orzesznica wyniosła lub brazylijska (Bertholletia excelsa) i należącego do rodziny czaszniowatych.
Opis
Drzewo dorasta do imponujących rozmiarów, osiągając ok. 50 m. wysokości, dlatego często góruje nad koronami innych drzew i jest doskonale widoczne nawet z daleka. Można je spotkać niemal wyłącznie w środowisku naturalnym (w lasach Amazonii, a przede wszystkim w Brazylii, Boliwii i Peru), gdyż jak dotąd próby uprawy nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. Orzesznice wyniosłe rosną wolno, a ich intensywna eksploatacja utrudnia rozmnażanie, dlatego populacja drzew stale się zmniejsza, a ich nasiona stają się coraz rzadszym i coraz bardziej kosztownym przysmakiem. Okrągławe owoce, przypominające wyglądem kokosy, rozwijają się po zapyleniu dużych, kremowo-żółtych, skórzastych kwiatów o delikatnym zapachu, zebranych w dość gęste, zwisające grona. Ponieważ kwiaty mają zwartą budowę, tylko nielicznym owadom udaje się dostać do ich wnętrza, co dodatkowo utrudnia roślinom zapylanie i skuteczne rozmnażanie. Dojrzałe owoce (po ok. 1 roku od zapylenia kwiatów) mają średnicę ok.15 cm. i są okryte brązową, zdrewniałą, grubą (ok. 1 cm.) i twardą skorupą. We wnętrzu skorupy znajduje się torebka nasienna, zawierająca kilkanaście trójkanciastych nasion, okrytych brązową łupinką. Rocznie z jednego drzewa można zebrać ok. 450 kg. owoców, przy czym waga jednego to ok. 1-2 kg. Owoce zbiera się po ich opadnięciu z dziko rosnących drzew. Zadanie nie jest jednak całkiem bezpieczne, gdyż spadający z tak dużej wysokości twardy owoc, może śmiertelnie zranić zbieracza. Dodatkowym utrudnieniem jest wydobycie nasion z wnętrza twardej skorupy. Wprawdzie po dojrzeniu można otworzyć skorupę za pomocą znajdującego się na jej szczycie wieczka, ale przez uzyskany otwór nie da się wyjąć nasion, dlatego konieczne jest umiejętne rozbicie całej okrywy (unikając przy tym uszkodzenia nasion). Także usunięcie brązowej skorupki i skórki otaczającej nasiona nie jest zbyt łatwe, dlatego nasiona bywają czasami pokryte resztkami skórki, tworzącej na ich kremowej powierzchni charakterystyczny, łaciaty deseń.
Leżącymi na ziemi owocami interesują się jednak nie tylko ludzie. Do ich amatorów należą bowiem także niewielkie gryzonie (aguti), które chętnie żywią się zamkniętymi we wnętrzu skorupy nasionami, przenosząc nadmiar pożywienia do rozlokowanych w okolicy ziemnych kryjówek. Często jednak zapominają, gdzie je ukryły, dzięki czemu nasiona mają szansę na wykiełkowanie.
Orzechy brazylijskie
Orzech brazylijski – owoc
Wartości odżywcze
Stopniowe zmniejszanie się obszarów występowania orzesznicy wyniosłej i brak możliwości jej uprawy stanowią obecnie duży problem, tym bardziej, że jej mięsiste nasiona to jedne z najcenniejszych i jednocześnie najsmaczniejszych „orzechów” świata. Przede wszystkim są niezwykle pożywne i kaloryczne (100 gram orzechów dostarcza ok. 650 kcal), gdyż w ich składzie można znaleźć duże ilości tłuszczu (ok. 60-70%) i białek (ok. 17%). Poza tym nasiona zawierają też węglowodany (ok. 7%), witaminy (min. wit. E, B2), błonnik, kwasy organiczne, sporo selenu i niewielkie ilości innych składników mineralnych (potas, fosfor, magnez, wapń, żelazo, cynk).
Orzech brazylijski – drzewo
Sposoby wykorzystania
Orzechy brazylijskie przeznacza się głównie do bezpośredniego spożycia, chociaż niekiedy przyrządza się z nich również rozmaite desery, czekolady orzechowe, musli, ciasta i słodycze. Nasiona wykorzystuje się także w przemyśle spożywczym, pozyskując z nich wartościowy olej który wykorzystuje się nie tylko do celów kulinarnych, ale też do produkcji mydeł, perfum, kremów oraz smarów.
Nie mniej wartościowe jest także drewno orzesznicy. Jego oryginalny, ciemnoczerwony odcień oraz wyjątkowa trwałość sprawiają, że chętnie wykorzystuje się je w przemyśle meblarskim i w budownictwie.
Orzesznica wyniosła
Autor: Katarzyna Józefowicz
Źródła:
1. „Działkowiec” 12/05 „Bogactwo orzechowego świata” str. 37/39 dr E. Gudarowska
2. Wikipedia
0 komentarzy