Gryka zwyczajna najważniejsze fakty o uprawie, siewie i właściwościach

Gryka zwyczajna najważniejsze fakty o uprawie, siewie i właściwościach

Skomentuj artykuł

Gryka zwyczajna (Fagopyrum esculentum) należąca do rodziny rdestowatych to jedna z wartościowszych roślin zbożowych uprawianych przez człowieka. Jej nasiona są bogate w wiele substancji odżywczych w tym głównie białka (ok. 10-16%), skrobię (60-84%), tłuszcze (ok. 2-3%), witaminy (głównie B1, B2, P, PP), kwasy organiczne (np. jabłkowy, cytrynowy), związki mineralne (żelazo, fosfor, wapń, cynk, miedź, bor, nikiel, jod, kobalt) oraz niewielkie ilości cukrów (ok. 0,5%). Nie mają wprawdzie dużych właściwości leczniczych, ale ich znaczenie gospodarcze jest za to ogromne. Nasiona gryki służą głównie do produkcji wartościowych kasz (min.: gryczanej, krakowskiej), które dzięki zawartości tłuszczów odpornych na utlenianie można długo przechowywać oraz naturalnie bezglutenowej mąki gryczanej, wykorzystywanej do przygotowywania makaronów, pieczywa oraz rozmaitych placków i naleśników.

Inne właściwości gryki

Co ciekawe, gryka to jednak nie tylko cenne nasiona, ale także niezwykle miododajne kwiaty i lecznicze ziele. Pojedynczy kwiat kwitnie wprawdzie tylko przez jeden dzień i wydaje nasiona wyłącznie po zapyleniu (roślina obcopylna), ale ponieważ oferuje bardzo pożywny nektar, nie brak owadów, które chętnie go zapylają (pod warunkiem odpowiedniej pogody). Z kolei zbierane podczas kwitnienia ziele posiada w swoim składzie bardzo cenną rutynę (wit. P) o właściwościach rozszerzających naczynia krwionośne. Jej obecność w preparatach wykonanych na bazie ziela gryki, ułatwia leczenie takich chorób jak miażdżyca i nadciśnienie, a także wspomaga leczenie jaskry, krwawiących hemoroidów oraz żylaków.


Gryka jako roślina użytkowa

Gryka zwyczajna ma jednak jeszcze wiele innych zalet. Jej uprawa pozwala ograniczyć zachwaszczenie gleby, zapobiega inwazji szkodników glebowych (rolnic, pędraków) i zwalcza glebowe nicienie (działanie fitosanitarne). Ze względu na krótki okres wegetacji (ok. 70-90 dni) gryka może być też traktowana jako poplon, a także wykorzystywana na wysokobiałkową paszę dla zwierząt hodowlanych. Niestety, jej plonowanie nie jest wysokie i nie zawsze daje oczekiwane rezultaty, dlatego też gryka nie jest w naszym kraju rośliną zbyt popularną.

Gryka zwyczajna

Gryka zwyczajna

Opis

Mimo swoich ogromnych zalet, gryka zwyczajna wygląda dość pospolicie. Jej delikatna, wiotka, wzniesiona łodyga, przybierająca w porze kwitnienia barwę czerwoną jest naga oraz cienka i może dorastać do wysokości ok. 30 – 60 (100) cm.. Rozgałęzia się słabo i jest rzadko pokryta niedużymi, zielonymi, gładkimi liśćmi o szerokim, strzałkowatym lub sercowatym kształcie. Gryka zakwita latem (VII-VIII), wydając niepozorne, białe, różowawe lub czerwone kwiaty, zebrane w niewielkie, wiechowate kwiatostany, wyrastające zwykle z kątów liści lub na szczytach łodyg. Po zapyleniu kwiaty przekształcają się w kanciaste, niewielkie, w przekroju trójkątne, brązowe owoce. Rośliny z reguły nie wymagają ochrony chemicznej, gdyż stosunkowo rzadko chorują i równie rzadko padają ofiarą szkodników.

Gryka zwyczajna

Gryka zwyczajna

Odmiany

Gryka uprawiana w Polsce występuje w kilku odmianach, do których należą min.: „Hruszowska” (najstarsza odmiana, przeznaczona do uprawy na słabszym podłożu, dająca plon umiarkowanej wysokości), „Emka” (przeznaczona do uprawy na dobrej glebie), „Panda” (lepiej znosząca niską temperaturę) oraz „Oranta”.

Gryka zwyczajna

Gryka zwyczajna

Wymagania i uprawa

Powodzenie uprawy gryki w naszym kraju jest uzależnione przede wszystkim od warunków klimatycznych panujących w danym roku (wpływających min. na zapylanie kwiatów) oraz typu gleby. Rośliny najlepiej udają się w cieplejszych rejonach Polski, gdyż są dość wrażliwe na niskie temperatury i nie tolerują nawet słabych przymrozków. Dość wysoka temperatura (ok. 15-18°C) oraz znaczna wilgotność jest im potrzebna głównie podczas kiełkowania, dlatego siew gryki najlepiej zaplanować na drugą połowę maja. W czasie wzrostu optimum termiczne dla gryki to ok. 18-20°C. Gryka preferuje także słoneczne stanowiska i średnio żyzne, świeże, umiarkowanie wilgotne gleby o lekko kwaśnym odczynie pH. Nie znosi suszy, ani nadmiaru wilgoci, dlatego nie na wszystkich podłożach się udaje (nieodpowiednie gleby to zbyt lekkie, suche i piaszczyste oraz ciężkie, podmokłe).


Siew

Wiosną, przed siewem, glebę pod uprawę gryki można wzbogacić nawozami wieloskładnikowymi z przewagą fosforu i potasu oraz zmniejszoną ilością azotu (który wpływa na nadmierny rozwój części zielonych, kosztem nasion i plonowania). Zasilanie polecane jest jednak głównie na glebach słabszych, gdyż na lepszych gruntach gryka doskonale radzi sobie z przyswajaniem dostępnych w podłożu składników pokarmowych. Nasiona wysiewa się na głębokość ok. 3 cm. (ok. 6 cm., jeśli panuje susza) w rzędy oddalone od siebie o 10 do 45 cm. w ilości ok. 70-80 kg./ha. Gryka dojrzewa nierównomiernie, dlatego zbiór należy dostosować do warunków, a wilgotne ziarno poddać dodatkowemu suszeniu.

Autor: Katarzyna Józefowicz

Źródła:
1. „Rośliny lecznicze i bogate w witaminy” P. Czikow, J. Łaptiew PWRiL W-a 1987r.
2. „Rośliny użytkowe” Wiedza Powszechna  W-wa 1961

czytaj dalej...

0 komentarzy

Dodaj swój komentarz

Zobacz także

Kategorie