Rodzina dyniowatych to bardzo liczna grupa roślin, w której można znaleźć między innymi także gatunki użytkowe, uprawiane dla swoich wysokich walorów smakowych i znaczących wartości odżywczych. Dobrym przykładem może być chociażby dość często spotykana w ogrodach dynia zwyczajna, a szczególnie jedna z jej mniej popularnych odmian, dynia makaronowa (Cucurbita pepo var. giraumontia).
Opis
Dynia makaronowa jest rośliną jednoroczną, wymagającą w uprawie sporo wolnej przestrzeni, na której będzie mogła swobodnie się rozrastać za pomocą długich, niekiedy płożących pędów (nawet 4-5 m.). Zarówno grube, puste w środku pędy jak i duże, zielone, dłoniaste, klapowane liście, są gęsto porośnięte krótkimi, sztywnymi włoskami, przez które roślina jest szorstka w dotyku. W miesiącach VI-X dynia wydaje żółte, zarówno męskie (zebrane w pęczki) jak i żeńskie kwiaty (większe, pojedyncze). Po zapyleniu kwiaty żeńskie przekształcają się w owoce (nibyjagody), których waga może dochodzić do ok. 2-4 kg. Z reguły na jednej roślinie powstaje ok 6-10 owoców. W zależności od odmiany mogą być bardziej wydłużone i jasno żółte („Makaronowa Warszawska” – pokrój bardziej krzaczasty) lub ciemniejsze i bardziej owalne („Pyza” – pokrój płożący). Miąższ zwykle ma barwę ciemniejszą niż skórka i jest ciemnożółty lub pomarańczowy. U dyni makaronowej ma też jeszcze jedną szczególną właściwość, dzięki której roślina nosi swoją nazwę. Po ugotowaniu miąższ rozpada się na pasma, przypominające wyglądem makaron, co wygląda szczególnie atrakcyjnie, kiedy dynia zostanie podana z sosem jako rodzaj spaghetti lub w postaci zupy.
Wymagania uprawowe
Podobnie jak gatunek, dynia makaronowa jest rośliną ciepłolubną i dość wymagającą. W naszym klimacie uprawia się ją z reguły z rozsady, gdyż nie toleruje temperatur w okolicy 0°C. Jeśli planujemy siew wprost do gruntu, możemy go wykonać dopiero po przejściu wiosennych przymrozków (po 15.V). Dynia makaronowa wymaga stanowiska ciepłego, osłoniętego od wiatrów i w pełni słonecznego. Do prawidłowego wzrostu i zawiązywania owoców potrzebuje również sporej ilości wody, dlatego oczekuje systematycznego podlewania. Najlepiej udaje się na glebach żyznych, zasobnych w składniki pokarmowe, łatwo nagrzewających się i dobrze zatrzymujących wodę. Źle rośnie na podłożach ciężkich, zimnych, jałowych i mokrych. Ponieważ dynia posiada bardzo duże potrzeby pokarmowe, najlepiej udaje się na glebach w I roku po oborniku, przed sadzeniem dodatkowo wzbogaconych dobrze rozłożonym kompostem. Jednym z lepszych sposobów na uprawę roślin z rodziny dyniowatych, jest sadzenie ich na podłożu z ciemnej włókniny ogrodniczej lub czarnej, plecionej, przepuszczalnej folii. Taki podkład posiada wiele zalet i rozwiązuje sporo problemów. Przede wszystkim pozwala zachować odpowiednią wilgotność gleby oraz uniemożliwia rozwój chwastów. Poza tym zabezpiecza rozwijające się owoce przed bezpośrednim kontaktem z glebą (między innymi zmniejsza ryzyko wystąpienia na owocach chorób grzybowych), a jego ciemny kolor pozwala podnieść temperaturę podłoża. Uprawiając dynię należy też pamiętać o zachowaniu zmianowania. Ze względu na zagrożenia ze strony chorób i szkodników, dyni makaronowej nie wolno uprawiać po innych warzywach z tej samej rodziny nawet przez 4-5 lat.
Dynia makaronowa
Dynia makaronowa
Siew
Dynię makaronową rozmnaża się wyłącznie z nasion, wysiewanych w III-VI do małych doniczek w ciepłym inspekcie (rozsada) lub w drugiej połowie maja wprost do gruntu. Dynię sieje się na głębokość równą 3-krotnej wysokości nasienia (ok. 3-4 cm.), umieszczając po 2-3 nasiona w jednym dołku lub doniczce. Po wykiełkowaniu nasion, siewki przerywa się, pozostawiając jedną sadzonkę na jednym stanowisku. Rośliny uprawiane z rozsady wysadza się do gruntu w drugiej połowie maja. Rozstawa pomiędzy roślinami w rzędzie powinna wynosić ok.1-1,50 m., natomiast odległość między rzędami ok. 1,5-2 m.
Dynia makaronowa
Dynia makaronowa
Zbiór
Wegetacja dyni makaronowej trwa zwykle od 4-5 miesięcy. Owoce zbiera się w pełnej dojrzałości, na ogół w drugiej połowie IX lub pierwszej połowie X. W razie potrzeby, zdrowe, dojrzałe owoce można przechowywać przez ok. 2-4 miesięcy. W tym czasie należy zapewnić im umiarkowaną wilgotność oraz temperaturę na poziomie ok. 10-12°C.
Dynia makaronowa
Choroby i szkodniki
Dynia makaronowa jest roślina dość podatną na zagrożenia ze strony chorób i szkodników. Najczęściej mogą ją atakować typowe dla rodziny dyniowatych choroby grzybowe (brunatna plamistość dyniowatych, antraknoza, fuzarioza, mączniaki) i wirusowe (mozaiki) oraz szkodniki (przędziorek chmielowiec, mszyce).
Wartości odżywcze i zastosowanie
Dynia makaronowa, podobnie jak zwyczajna ma w kuchni wiele zastosowań. Można ją zapiekać, dusić, gotować i konserwować, chociaż ze względu na swoją strukturę, najlepiej prezentuje się w postaci warzywnego spaghetti lub zupy. Jej miąższ bogaty jest w cenne witaminy (C, B, PP), kwasy organiczne, beta-karoten oraz składniki mineralne (fosfor, potas, magnez, wapń, żelazo, miedź). Ze względu na swoją wysoką wartość odżywczą oraz łatwostrawność, dynia makaronowa polecana jest do wykorzystania w żywieniu dzieci oraz osób chorych i osłabionych. Wpływa korzystnie na przemianę materii, pracę układu pokarmowego oraz układu krążenia.
Dynia makaronowa
Autor: Katarzyna Józefowicz
Źródła:
1. „Działkowiec” 04/06 „A może dyniowate” str. 45/46 prof. J. Gajc-Wolska
2. „Działkowiec” 04/06 „Warzywa dyniowate dla zdrowia” str. 47 prof. R. W. Doruchowski
3. „ABC ogrodnictwa” PWR i L W-wa 1978r. – praca zbiorowa
4. Wikipedia
0 komentarzy