Warzywa dyniowate to jedne z ważniejszych roślin warzywnych uprawianych w Polsce. Należy do nich cały szereg gatunków, wśród których na szczególną uwagę zasługuje między innymi dynia zwyczajna (Cucurbita pepo). Posiada ona kilka botanicznych odmian, ale jedną z ciekawszych jest jej forma bezłupinowa.
Właściwości i zastosowanie
Dynia bezłupinowa to roślina szczególna. Jej kuliste owoce przypominają wyglądem typową dynię, ale są mniejsze (przeciętna waga owocu ok. 3 kg.) i bardziej spłaszczone. We wnętrzu posiadają miękki miąższ oraz dużą ilość żółtych, zielonych lub ciemnych pestek, całkowicie pozbawionych twardej łupiny (pokrytych jedynie jadalną błoną). Ta cecha sprawia, że nasiona po wydobyciu z miąższu nadają się do bezpośredniego spożycia, bez konieczności ich wyłuskiwania. Można je zjadać na surowo, suszyć lub po prażyć i dodawać do ciast, sałatek, bułek lub chleba.
Dynia bezłupinowa posiada jednak nie tylko jadalne pestki, ale również miąższ, który jest bogaty w witaminy (C, B, PP), związki mineralne (potas, fosfor, żelazo, magnez, wapń, miedź), kwasy organiczne, beta-karoten oraz wiele innych cennych składników. Można go wykorzystać do przygotowania smacznej zupy lub dodawać do leczo.
Opis
Podobnie jak gatunek, dynia bezłupinowa posiada duże, zielone, klapowane liście, w całości pokryte krótkimi, szorstkimi włoskami oraz zielone, puste w środku pędy, również porośnięte krótkimi włoskami. W zależności od odmiany mogą być one płożące lub wyrastać w formie silnie rozgałęzionego krzaczka, co ułatwia ich uprawę w niewielkich ogrodach. W okresie od VI do X dynia wydaje żółte, zarówno męskie (zebrane w pęczki) jak i żeńskie (większe, pojedyncze) kwiaty. Z kwiatów żeńskich po zapyleniu zaczynają rozwijać się kuliste i nieco spłoszone owoce, z reguły nieprzekraczające wagi ok. 3 kg. w ilości ok. 3-4 szt. na krzaczek.
Odmiany
Wśród odmian dyni bezłupinowej uprawianych w Polsce znajdują się przede wszystkim: „Junona” (odmiana silnie płożąca się, posiadająca owoce o pomarańczowej skórce z zielonymi, nieregularnymi smugami oraz o pomarańczowym miąższu i zielonooliwkowych pestkach), „Miranda” (owoce kuliste, lekko spłaszczone, o zielonożółtej skórce i żółtawych nasionach, pokrój krzaczasty) oraz „Olga” (owoce kuliste, o zielonej skórce i pomarańczowożółtym miąższu, zawierające ciemnozielone nasiona, odmiana krzaczasta).
Dynia bezłupinowa
Wymagania i uprawa
Dynia bezłupinowa właściwie nie różni się uprawą od gatunku. Podobnie jak dynia zwyczajna jest rośliną wymagającą i ciepłolubną (ginie w temp. ok. 0°C), dlatego jej uprawa nie należy do najłatwiejszych. Do prawidłowego wzrostu i rozwoju oczekuje stanowisk słonecznych, ciepłych i osłoniętych od wiatrów oraz żyznych, ciepłych, próchniczych gleb, zasobnych w składniki pokarmowe i dobrze utrzymujących wilgoć. Dostatek wilgoci niezbędny jest dyni szczególnie w okresie wiązania owoców, dlatego konieczne jest systematyczne nawadnianie upraw. Dyni nie należy sadzić na glebach jałowych, ciężkich, zimnych i mokrych, gdyż rośliny będą chorować i nie zawiążą owoców lub owoce będą bardzo złej jakości.
Dynia bezłupinowa
Ze względu na wysokie wymagania pokarmowe, dynia najlepiej rośnie na podłożach w I-wszym roku po oborniku, dodatkowo nawiezionych przed sadzeniem dobrze rozłożonym kompostem. Aby zapewnić dyni jak najlepsze warunki uprawy, warto sadzić roślinę na stanowisku pokrytym ciemną włókniną lub czarną, plecioną, przepuszczalną folią ogrodniczą. Dzięki temu podłoże będzie się szybciej nagrzewać i nie będzie tracić wilgoci. Dodatkowymi zaletami takiego podkładu jest zabezpieczenie podłoża przed rozwojem chwastów oraz uniemożliwienie kontaktu owoców z gruntem, co zmniejsza ryzyko rozwoju chorób grzybowych.
Przy wybieraniu stanowiska pod uprawę dyni bezłupinowej, należy pamiętać o zachowaniu niezbędnego okresu ochronnego i przez 4-5 lat unikać sadzenia roślin w miejscu zajmowanym wcześniej przez inne warzywa z tej samej rodziny.
Dynia bezłupinowa
Siew i sadzenie
Z powodu wysokich wymagań cieplnych, dynię bezłupinową najlepiej uprawiać z rozsady (siew nasion w III), chociaż w drugiej połowie maja można również wysiać nasiona wprost do gruntu (sposób niekiedy zawodny). W jednym dołku lub doniczce umieszcza się 2-3 nasiona, a po ich wykiełkowaniu rośliny się przerywa, pozostawiając na stanowisku tylko jedną, najsilniejszą siewkę. Rozsadę można wysadzać na miejsce stałe w drugiej połowie maja, stosując rozstaw ok.1-1,50 m x 1,5 m. dla odmian płożących oraz 1m. x 1 m. dla krzewiących się.
Okres wegetacyjny dyni bezłupinowej trwa ok. 4-5 miesięcy, dlatego termin zbioru owoców przypada z reguły na październik.
Choroby i szkodniki
Dynia bezłupinowa narażona jest na podobne zagrożenia co gatunek, dlatego w uprawie mogą wystąpić typowe dla dyniowatych choroby grzybowe (brunatna plamistość dyniowatych, antraknoza, mączniak, fuzarioza) i wirusowe (mozaiki) oraz szkodniki (mszyce, przędziorki).
Autor: Katarzyna Józefowicz
Źródła:
1. „Działkowiec” 04/06 „A może dyniowate” str. 45/46 prof. J. Gajc-Wolska
2. „Działkowiec” 04/06 „Warzywa dyniowate dla zdrowia” str. 47 prof. R. W. Doruchowski
3. „Działkowiec” 04/12 „Ogórek i spółka” str. 64/65 dr hab. E. Kunicki
4. „ABC ogrodnictwa” PWR i L W-wa 1978r. – praca zbiorowaa
5. Wikipedia
0 komentarzy