Cebula jest w naszym kraju jednym z najpopularniejszych i najczęściej uprawianych warzyw. Sadzi się ją niemal w każdym ogrodzie i chętnie wykorzystuje na różne sposoby w kuchni. Jej popularność wynika głównie z łatwości uprawy, specyficznego smaku oraz cennych właściwości leczniczych. Warto jednak wiedzieć, że to popularne warzywo ma w swojej rodzinie równie wartościowego kuzyna, którym jest stosunkowo mało jeszcze znany czosnek askaloński (Allium ascalonicum) potocznie nazywany cebulą szalotką.
Właściwości lecznicze
Szalotka wyglądem i smakiem przypomina cebulę, choć posiada również cechy czosnku. Jest łagodniejsza i słodsza od cebuli, choć jej aromat jest bardziej intensywny. Zawarte w szalotce związki organiczne oraz olejki lotne mają silne działanie przeciwbakteryjne, przeciwzapalne i przeciwskurczowe. Wspomagają leczenie niektórych zakażeń bakteryjnych (np. wywołanych przez bakterie Helicobacter pylori), obniżają poziom złego cholesterolu we krwi oraz wzmacniają działanie układu odpornościowego. Podobnie jak cebula, szalotka jest szczególnie ceniona w okresie wzmożonych zachorowań na grypę. Spożywanie szalotek wpływa też pozytywnie na pracę wielu narządów wewnętrznych np. trzustki, wątroby, serca, tarczycy oraz układu pokarmowego.
Zastosowanie
Dość szczególny smak i silny aromat warzywa sprawia, że szalotka jest również wartościową rośliną przyprawową, cenioną w wielu kuchniach świata. Można ją spożywać na surowo (zarówno cebulę jak i szczypior), dodając do sałatek, surówek, kanapek i twarogów, a także przygotowywać z jej udziałem sosy, dodawać do smażonych lub pieczonych mięs oraz przyprawiać nią rozmaite zupy. Szalotka nadaje się również do marnowania, a nawet przyrządzania dżemu do mięsa.
Cebula szalotka
Szalotka a cebula
Mimo podobieństw, cebula szalotka ma jednak nieco inny sposób rozmnażania i uprawy, niż jej znacznie bardziej popularna kuzynka. Warzywo, choć wieloletnie, z reguły uprawiane jest jako roślina dwuletnia. Ze względu na dużą wytrzymałość na niskie temperatury, do gruntu szalotkę można wysadzać już jesienią, bez konieczności okrywania jej na zimę. W następnym sezonie roślina wytworzy gniazdo małych cebulek potomnych, zrośniętych ze sobą wspólną piętką. Jeśli pozostanie w gruncie, w kolejnych latach wytworzy jeszcze więcej cebulek. Szalotka w przeciwieństwie do cebuli, zwykle nie wytwarza w naszym klimacie nasion, które na ogół i tak mają małą żywotność i nie gwarantują powodzenia dalszej uprawy. Z tego względu szalotkę rozmnaża się najczęściej za pomocą małych cebulek przybyszowych, wysadzanych wprost do gruntu. Prawdopodobnie to właśnie mało wydajny i kłopotliwy sposób rozmnażania wpłynął na niską popularność warzywa w naszym kraju, sprowadzając szalotkę do roli warzywa przeznaczonego głównie do uprawy amatorskiej.
Cebula szalotka
Odmiany
Obecnie dostępnych jest wiele odmian tego smacznego warzywa, różniących się między sobą głównie wielkością, kolorem i kształtem cebul. Do najpopularniejszych można zaliczyć: „Bonilla F1” (o żółtych łuskach i łagodnym smaku), „Matador F1” i „Ambition F1” (o czerwonobrązowych łuskach i ostrym smaku), „Pirmalis” (brązowoczerwone łuski, łagodny smak, wydłużone cebulki) oraz polska odmiana „Toto” (złotawożółta łuska, kremowy miąższ, łagodny smak, cebulki małe).
Cebula szalotka
Wymagania i uprawa
Uprawa szalotki jest podobna do uprawy cebuli, chociaż warzywo ma nieco większe wymagania w stosunku do wilgotności i zasobności podłoża. Słaby i delikatny system korzeniowy sprawia, że szalotka jest mało odporna na niedobory wody i składników pokarmowych. Dobrze rośnie na stanowiskach słonecznych i zacisznych, źle natomiast reaguje na ciężkie i mokre gleby.
Cebula szalotka
Rozmnażanie
Szalotkę można rozmnażać na dwa sposoby. Pierwszy, znacznie mniej popularny to wysiew nasion. Wysiewa się je wczesną wiosną (½ IV) wprost do gruntu, w rzędy co 20-30 cm. Siewki należy przerwać, pozostawiając w rzędzie rośliny co 3-5 cm. Ponieważ jednak nasiona kiełkują słabo, siewki rosną wolno, a rośliny wytwarzają mniej cebulek, do rozmnażania szalotki częściej wykorzystuje się druga metodę – rozmnażanie wegetatywne, polegające na wysadzaniu wprost do gruntu cebulek potomnych, uzyskanych z podziału dorosłej kępy. Z reguły sadzi się je wczesną wiosną (III) lub jesienią (najpóźniej do połowy października), zachowując rozstawę ok. 20-30 cm. x 10-15 cm. Tak dużo miejsca może wydawać się początkowo zbyteczne, jednak kiedy roślina zaczyna wytwarzać cebule, znacznie powiększa swoją objętość i zajmuje więcej przestrzeni. Wybierając miejsce pod uprawę szalotki, należy zawsze pamiętać o zmianowaniu i nawet przez 4 lata nie sadzić jej na stanowiskach zajętych wcześniej przez inne rośliny z rodziny cebulowych.
Cebula szalotka
Zbiór
Zbiór szalotki uzależniony jest z reguły od sposobu rozmnażania. Wcześniej, bo już w czerwcu-lipcu zbiera się cebule rozmnażane wegetatywnie, nieco później (VIII) zbiera się warzywa otrzymane z siewu. Sygnałem do zbioru jest załamanie się zielonego szczypioru. Szalotkę można również zbierać dla wykorzystania samego szczypioru, który pozyskuje się w kwietniu lub maju, z roślin sadzonych jesienią.
Choroby i szkodniki
Cebula szalotka jest podatna na podobne zagrożenia co cebula zwyczajna, dlatego uprawie może zagrażać szereg typowych chorób (np. zgnilizny, mączniaki, rdze) i szkodników (np. śmietki, niszczyki, poskrzypki, wgryzki).
Autor: Katarzyna Józefowicz
Źródła:
1. „Ogrody” 05/10 „Strażniczka zdrowia” str. 62/65 mgr inż. M. Bajer
2. „Działkowiec” 08/10 „Więcej o cebuli szalotce” str. 54 dr A. Żurawik
3. Wikipedia
3 komentarzy
Dodał: Krk, Tytuł: Szalotka
Szalotka nie jest cebula a gatunkiem czosnku ;)
Dodał: Alicja, Tytuł: racja
dokładnie, identycznie się nacięłam na tą szalotkę z biedronki, na moje oko to chyba zwykła mała cebula a nie szalotka
Dodał: maria, Tytuł: szalotka ostra ?
Niedawno kupiłam szalotkę bo slyszałam że jest łagodna. Niestety , była tak ostra jak żadna inna , język drętwiał. Widocznie są różne odmiany szalotki o czym nie wiedziałam. W życiu nigdy nie kupię.