Ochojnik rozpoznawanie i zwalczanie

Ochojniki to małe mszyce należące do rodziny ochojnikowate (Adelgidae). Żerują gromadnie na drzewach iglastych powodując brązowienie igieł i powstawanie szpecących galasów tzw. nibyszyszek.

Ochojniki w zależności od gatunku mają tylko jedną roślinę żywicielską, albo w trakcie rozwoju zmieniają żywiciela. Atakują najczęściej świerki pospolite (rzadziej białe, serbskie i sitkajskie) oraz modrzewie, ale można je zauważyć także na sosnach, jodłach i daglezji. Najczęstszym bywalcem ogrodów jest ochojnik świerkowo-modrzewiowy (smrekun trzopek) i to na jego przykładzie zostanie szczegółowo przedstawiona biologia. Dorosły owad ma zwykle od 1 do 4 mm. Larwy są mniejsze, jednak rzadko kiedy są widoczne gdyż żerują w ukryciu – otoczone białym, puszystym nalotem lub wewnątrz galasów (szyszkopodobnych tworów). W cyklu rozwojowym możemy spotkać zarówno owady uskrzydlone jak i bezskrzydłe.

Objawy – jak rozpoznać ochojnika na świerku i na modrzewiu?

Ochojnik świerkowowo-modrzewiowy (Adelges laricis) ma złożony cykl rozwojowy. Do pełnego rozwoju potrzebuje dwóch żywicieli – świerka i modrzewia (jak wskazuje jego nazwa - świekowo-modrzewiowy). Drzewa te zwykle rosną w swoim bliskim sąsiedztwie. Na modrzewiu – na igłach widoczne są niewielkie larwy okryte woskowatym puchem, nakłuwają tkankę i wysysają sok, w miejscu żerowania igła załamuje się kolankowato, powstaje żółta plamka, z czasem igły brązowieją i zasychają. Na świerku – na młodych, jeszcze niezdrewniałych tegorocznych przyrostach powstają galasy (zniekształcenia), początkowo są kremowe, później zielone, fioletowo-zielone, różowawe, a na końcu brązowe. Pęd w wyniku zniekształcenia najczęściej zamiera.

Larwy ochojnika świerkowo-modrzewiowego zimują w kryjówkach na modrzewiu (w spękaniach kory, przy pąkach). Wychodzą z ukrycia już wczesną wiosną i od razu zaczynają żerowanie na młodych igłach modrzewia. Dorastają w kwietniu i zmieniają się w samice. Składają liczne żółtobrązowe jaja na młodych igłach, z których po kilku dniach wylęgają się kolejne larwy – część z nich (bezskrzydłe samice) pozostaną na modrzewiu, a inne (formy uskrzydlone) opuszczą modrzew i przeniosą się na świerki. Larwy żerujące na modrzewiach w czerwcu i lipcu otaczają się puszystą woskową okrywą i ukryte pod nią żerują na igłach wysysając z nich soki. Rozmnażają się i tworzą kolejne pokolenia, które pozostają na modrzewiu. Pierwsze objawy żerowania larw to małe żółte plamki w miejscu ukłucia, z czasem igły zaczynają się kolankowato wyginać, brązowieć i zasychać. Przy dużej liczebności szkodnika zamierają całe pędy.

Samice, które przeleciały (z modrzewi) na świerki składają jaja, z których po kilku dniach wylęgają się larwy. Żerują one na pędach świerku i zapadają w sen zimowy. Rozpoczynają swój rozwój wczesną wiosną, aby już na początku kwietnia zmienić się w młode samice (założycielki rodu). Składają one jaja i nadgryzają młode pąki świerka. W wyniku działania ich wydzieliny (śliny) uszkodzony pąk nienaturalnie się rozrasta i tworzy zniekształcenia – galasy (powstają one na końcu pędu). Wewnątrz narośli znajdują się liczne komory, do których wchodzą larwy i dalej żerują pod ochronną osłoną. W drugiej połowie czerwca lub na początku lipca dojrzałe larwy zmieniają się w formy uskrzydlone, wychodzą z galasów i przelatują na modrzewie. Tam składają jaja w spękaniach kory przy pąkach, a wylęgające się z nich larwy zimują na modrzewiu. Opuszczone galasy są brązowe i suche, swoim wyglądem przypominają małe szyszki.

Cykl rozwojowy innych ochojników

Podobny cykl przechodzi ochojnik świerkowy zielony, jednak galasy które tworzy są bardzo duże – swoim wyglądem przypominają małe ananasy i powstają przy podstawie młodego pędu, a nie na jego wierzchołku (jak w przypadku ochojnika świerkowo-modrzewiowego). Larwy ochojnika jodłowego żerują na spodniej stronie igieł (nie tworzą się galasy). Objawy żerowania są podobne – początkowo są to małe plamki, a z czasem igły brązowieją i opadają. W ciągu roku rozwijają się 3-4 pokolenia, zimują larwy na dolnej stronie igieł. Podobne objawy u sosny powodują żerujące larwy ochojnika sosnowego.

Zwalczanie ochojników

Ochojniki trudno jest całkowicie zwalczyć, można jedynie ograniczać liczebność ich populacji jednak gdy blisko siebie rosną ich żywiciele (świerk i modrzew) co roku będziemy toczyć z nimi walkę. Nie obejdzie się bez zastosowania chemicznych środków ochrony roślin. Preparaty stosujemy wczesną wiosną (przed pękaniem pąków) aby nie dopuścić do rozpoczęcia żerowania i rozmnażania się młodych samic. Opryskujemy świerki i modrzewie preparatami zawierającymi oleje parafinowe np. Promanal 60 EC. Zabieg wczesnowiosenny (koniec marca, kwiecień) jest najskuteczniejszy, gdyż później larwy chowają się pod woskowym puchem (modrzew) lub w galasach (świerk) i wtedy trudno je zwalczyć.

W ciągu sezonu drzewa (świerk, modrzew, jodła, sosna) można opryskać preparatem układowym np. Confidor 200 SL lub Mospilan 200 SL. Oba te środki wykazują dużą skuteczność w zwalczaniu ochojnika, gdyż dostają się do ciała szkodnika wraz z sokiem rośliny. Dodatkowo warto obrywać i niszczyć galasy. Jeśli znajdują się za wysoko to możemy podlać rośliny wodnym roztworem jednego z wyżej wymienionych preparatów. W ciągu sezonu po wykryciu kolejnych pokoleń szkodnika można zastosować preparaty chemiczne o działaniu kontaktowym np. Decis 2,5 EC, Fastac 100 EC, Karate Zeon 050 SC lub Treol. 770 EC . O ile to możliwe nie powinniśmy sadzić obok siebie świerków pospolitych (Picea abies) i modrzewi (rada na przyszłość). Warto pamiętać, że świerk kłujący (Picea pungens) jest całkowicie odporny na ochojnika świekowo-modrzewiowego.