Irysy bródkowe - kosaciec bródkowy

Irysy bródkowe - kosaciec bródkowy

1 komentarzy

Irysy bródkowe, zwane inaczej kosaćcami bródkowymi, są często spotykane jako ozdoba ogrodów i tarasów ze względu na wyjątkowo efektowne kielichy kwiatowe i niskie wymagania uprawowe. Kwiaty pochodzą z basenu Morza Śródziemnego i są gatunkiem byliny należącej do rodziny kosaćcowatych. Irysy, w zależności od odmiany, osiągają wysokość od 60 do 120 cm. Na pędzie wyrasta kielich kwiatowy, który składa się z górnych płatków tworzących kopułę i dolnych płatków opadających na dół. Dolne płatki mają pasemko białych, żółtych lub pomarańczowych włosków, czyli tzw. bródkę. Irysy występują najczęściej w kolorach pastelowych, np. w kolorze kremowożółtym, chociaż obecnie istnieje wiele dwubarwnych odmian o bardziej agresywnych barwach, np. purpurowej, szafirowej czy czarnej. Wadą tych kwiatów jest to, że kwitną tylko przez jeden miesiąc, ale jeżeli na rabacie posadzimy odmiany o różnych porach kwitnienia, to z powodzeniem będziemy mogli cieszyć oko kolorowymi irysami przez cały sezon. Również umiejętna uprawa pozwala nieco wydłużyć okres kwitnienia, o czym będzie dokładniej mowa poniżej.

Stanowisko i gleba

Irysy bródkowe dobrze rosną i na stanowisku słonecznym, i w miejscu lekko zacienionym. Sadzonki wystawione na pełne słońce kwitną bardzo obficie, ale krótko, te posadzone na zacienionym stanowisku kwitną natomiast zdecydowanie dłużej. Jeżeli chcemy posadzić irysy w cieniu, powinniśmy wziąć pod uwagę, że są to kwiaty, które muszą mieć dostęp do światła przez przynajmniej pół dnia. Mówi się, że najlepszym stanowiskiem dla irysów jest słoneczne miejsce, ale z rozproszonym światłem, czyli np. pod gałązkami drzew iglastych.

Jeżeli chodzi o glebę, to irysy bródkowe nie są wymagające, jednak zdecydowanie lepiej rosną na glebie żyznej, przepuszczalnej i o lekko kwaśnym odczynie (pH 6,8). Ciężkie, gliniaste podłoże można rozluźnić, dodając gruboziarnistego piasku, kory czy grubego torfu oraz kompostu. Drenaż jest bardzo istotnym elementem w uprawie irysów, ponieważ źle znoszą zalegającą wodę na korzeniach. Aby uzyskać naturalny drenaż, możemy posadzić irysa na podwyższeniu, na terenie pochyłym. Ważna jest też kwaśność podłoża. Jeżeli w naszym ogrodzie gleba nie jest wystarczająco kwaśna, to możemy zmieszać ziemię z wapnem lub siarką, zbyt zakwaszone podłoże można natomiast odkwasić odpowiednimi nawozami mineralnymi.


Sadzenie

Ta część uprawy irysów bródkowych jest najważniejsza, ponieważ od odpowiedniego ułożenia sadzonek w ziemi zależy, czy kwiaty będą kwitnąć w odpowiedni sposób. Po pierwsze sadzonka powinna być dobrze przygotowana: należy skrócić liście i korzenie. Następnie sadzimy irysy bardzo płytko, tak aby kłącza były na równi z powierzchnią ziemi, a korzenie skierowane do dołu (niepodwinięte). Na glebach piaszczystych dobrze jest przysypać delikatnie kłącze. Kłącza nie należy natomiast przykrywać, jeżeli gleba jest ciężka. Pamiętajmy, że najczęstszą przyczyną gnicia korzeni i słabego kwitnienia jest zbyt głębokie zasadzenie kłączy. Ważne jest także rozmieszczenie irysów: Sadzonki powinny być rozstawione w odległości od 25 cm (odmiany niskie) do 50 cm (odmiany wysokie). Kępy irysów odmładza się mniej więcej co 4 lata.

Termin sadzenia irysów wypada na lipiec, sierpień i początek września. W czasie gorącego lata lepiej zasadzić irysy we wrześniu, dzięki czemu proces ukorzeniania sadzonek nie będzie narażony na zbyt intensywne upały. Ponadto w uprawie irysów warto kierować się zasadą, że te wczesnokwitnące irysy sadzi się pierwsze, a w następnej kolejności odmiany późnokwitnące.

Irysy bródkowe - kosaciec bródkowy

Irysy bródkowe - kosaciec bródkowy

Irysy bródkowe - kosaciec bródkowy

Irysy bródkowe - kosaciec bródkowy

Pielęgnacja

Ważnym elementem pielęgnacji irysów jest ich podlewanie. Kwiaty nie wymagają jednak częstego podlewania, chyba że rosną na typowo piaszczystej glebie. Roślinę należy regularnie nawadniać, przede wszystkim zaraz po posadzaniu i po jakimś czasie zmniejszać dawki wody. W kolejnych latach uprawy irysów trzeba je nawadniać bardzo oszczędnie, chyba że mamy do czynienia z wyjątkowo suchym latem. W czasie sezonu zadbajmy też od odchwaszczanie miejsca, na którym rosną irysy, ale w taki sposób, żeby nie uszkodzić delikatnych korzeni sadzonek. Po przekwitnięciu powinno się usunąć cały kwiatostan, a kiedy cała kępa przekwitnie, należy ukrócić nisko łodygi. Na zimę roślina może pozostać w gruncie, ale trzeba ją koniecznie okryć suchymi gałązkami, igliwiem lub mchem.

Irysy bródkowe - kosaciec bródkowy

Irysy bródkowe - kosaciec bródkowy

Irysy bródkowe - kosaciec bródkowy

Irysy bródkowe - kosaciec bródkowy

Nawożenie

Nawożenie irysów powinno być dostosowane do rodzaju gleby, jaką dysponujemy, jednak kwiaty te zawsze dobrze reagują na nawożenie fosforem. Obecnie na rynku istnieje wiele mieszanek nawozowych do irysów, chociaż można taką mieszankę skomponować samemu. Najbardziej powszechną mieszanką jest N:P:K w proporcji 6:10:10, którą stosuje się od razu po kwitnieniu, a następnie wczesną wiosną. Przy nawożeniu trzeba uważać, żeby nawóz nie miał kontaktu z liśćmi i kłączem, z kolei po nawożeniu ziemię trzeba koniecznie spulchnić. Jeżeli ziemia była przed posadzeniem kłącza dobrze przygotowana, to dodatkowe nawożenie nie jest wymagane.

Irysy bródkowe - kosaciec bródkowy

Irysy bródkowe - kosaciec bródkowy

Irysy bródkowe - kosaciec bródkowy

Irysy bródkowe - kosaciec bródkowy

Rozmnażanie

Rozmnażanie irysów bródkowych odbywa się przez podział kęp od lipca do września. To zabieg bardzo prosty: wystarczy wykopać kępę, oddzielić nowe, zewnętrzne kłącza, a stare środkowe wyrzucić. Przy rozdzielaniu należy zwrócić uwagę na to, żeby nie uszkodzić korzeni, które są bardzo delikatne. Oderwane kłącza trzeba wyrównać następnie nożem i godzinę przed sadzeniem zaprawić poprzez umieszczenie całego klaczą w 0,3% Dithane M45 lub poprzez przetarcie rany na kłączu węglem drzewnym.

Irysy bródkowe - kosaciec bródkowy

Irysy bródkowe - kosaciec bródkowy

Irysy bródkowe w doniczkach

Kępy irysów bródkowych można z powodzeniem sadzić w doniczkach lub innych ozdobnych pojemnikach. Uprawa irysów w doniczkach jest podobna do zwykłej uprawy w ziemi. Gleba powinna być żyzna, przepuszczalna i o odczynie lekko kwaśnym. Ziemię warto wzbogacić przekompostowaną korą sosnową. Na dnie doniczki należy wyłożyć warstwę drenażu w postaci żwiru, potłuczonej glinianej doniczki lub keramzytu. Drenaż w doniczkach jest niezbędny, ponieważ bez niego woda będzie zalegać, a korzenie gnić. Podlewanie irysów w doniczkach powinno być bardzo umiarkowane. W czasie zimy irysy należy oszczędnie nawadniać, jedynie co 2 tygodnie. Po przekwitnięciu irysów doniczkę można wystawić na zewnątrz bądź wysadzić irysy do ziemi. Uprawa doniczkowa irysów zazwyczaj nie trwa dłużej niż dwa lata, ponieważ po upływie tego czasu rośliny przestają ponawiać kwitnienie.


Odmiany irysów bródkowych

Irysy bródkowe klasyfikuje się przede wszystkim ze względu na wysokość:

Irysy niskie: osiągają wysokość od 15 cm do 35 cm i kwitną od końca kwietnia do połowy maja.
Irysy średnie: osiągają wysokość od 40 cm do 75 cm, kwitną pod koniec maja.
Irysy wysokie: osiągają wysokość do 120 cm i kwitną na przełomie maja i czerwca.
Irysy bródkowe można również klasyfikować ze względu kształt płatków i ich kolor:
Irysy o kwiatach pofałdowanych, np. Rococo, Stepping Out.
Irysy o kwiatach jednobarwnych, np. Matinata, New Snow.
Irysy o kwiatach dwubarwnych, np. Accent, Toll Gate.
Irysy o kwiatach dwutonowych, np. Night Heron, Sable Night.
Irysy o kwiatach mieszanych, np. Rainbow Gold.

Irysy bródkowe - kosaciec bródkowy

Irysy bródkowe - kosaciec bródkowy

Wszystkie odmiany irysów są bardzo efektowne i bardzo często poleca się zestawianie ich w różnokolorowe kępy. Jednymi z najciekawszych odmian są Sable Night o ciemnych, granatowych kwiatach z czarnymi żyłkami, Eleanor’s Pride o kwiatach w barwie błękitnej i Stepping Out o kwiatach biało-fioletowych.

Autor: Aneta Malinowska

Źródła
L. Komarnicki, „Irysy”, Państw. Wyd. Rolnicze i Leśne, Warszawa 1993 r.

czytaj dalej...

1 komentarzy

  1. Dodał: Andrzej, Tytuł: irysy

    "Jeżeli w naszym ogrodzie gleba nie jest wystarczająco kwaśna, to możemy zmieszać ziemię z wapnem lub siarką,..." Z wapnem?

Dodaj swój komentarz

Zobacz także

Kategorie